________________
૩૭૧
અભયદેવવિહિત વૃત્તિઓ
दुःसम्प्रदायादसदहनाद्वा, भणिष्यते तद्वितथं मयेह।
तद्धीधनैर्मामनुकम्पयद्भिः शोध्यं मतार्थक्षतिरस्तु मैव ॥ २ ॥ સમવાયાંગનો અર્થ બતાવતાં વૃત્તિકાર કહે છે :
'समिति-सम्यक्, अवेत्याधिक्येन, अयनमयः-परिच्छेदो जीवाजीवादिविविधपदार्थसार्थस्य यस्मिन्नसौ समवायः, समवयन्ति वा - समवतरन्ति संमिलन्ति नानाविधा आत्मादयो भावा अभिधेयतया यस्मिनसौ समवाय इति । स च प्रवचनपुरुषस्याङ्गमिति समवायाङ्गम् ।'
સમવાય'માં ત્રણ પદ : “સમ્”, “અવ” અને “અય'. “સમુનો અર્થ છે સમ્યફ, “અવનો અર્થ છે આધિક્ય અને “અયનો અર્થ છે પરિચ્છેદ. જેમાં જીવાજીવાદિ વિવિધ પદાર્થોનું સવિસ્તર સમ્યક્ વિવેચન છે તે સમવાય છે. અથવા જેમાં આત્માદિ વિવિધ પ્રકારના ભાવોનું અભિધેયરૂપે સમવાય – સમવતાર – સંમિલન છે તે સમવાય છે. તે પ્રવચનપુરુષનાં અંગરૂપ હોવાથી સમવાયાંગ છે.
પ્રથમ સૂત્રનું વ્યાખ્યાન કરતાં ટીકાકારે એક જગ્યાએ પાઠાંતર પણ આપ્યું છે. iqદ્દી હીવે નોસિયદક્સ માયાવરjમેળ'ના સ્થાને “ગંગુદી વીવે Vi ગોળવિદä વધવાવિવરdmળ' એવો પાઠ પણ મળે છે : નવરં ગંદી' રૂદ સૂત્રે 'માયાવિવāએi'તિ વિ પાતો શ્યતે વસ્તુ વધવાવિમલંમેd'તિઃ | આ પાઠોનો અર્થ કરતાં આચાર્ય કહે છે : તત્ર પ્રથમ: સામવતિ, માપ તથા શ્રવા, સુમ, દ્વિતીય વ્યાય-વાર્તવિમેન વૃત્તિવ્યાના પ્રથમ પાઠ સંભવિત છે કેમકે તે અન્યત્ર પણ ઉપલબ્ધ છે. અર્થ સુગમ છે. દ્વિતીય પાઠનો અર્થ છે વૃત્તબાસ.
વૃત્તિમાં અનેક સ્થાને પ્રજ્ઞાપના સૂત્રનો ઉલ્લેખ છે તથા એક જગ્યાએ ગન્ધહસ્તી (ભાષ્ય)નો પણ ઉલ્લેખ છેઃ અલ્પજ્યારિષ્યતિર્થવ દૃશ્યતે, પ્રજ્ઞાપનાવો વેશકુતિ તાન્તમિદં ? આ વૃત્તિ વિ.સં.૧૧૨૦માં અણહિલપાટક (પાટણ)માં રચવામાં આવી. આનું ગ્રંથમાન ૩૫૭૫ શ્લોકપ્રમાણે છે :
शिष्येणाभयदेवाख्यसूरिणा विवृतिः कृता । श्रीमतः समवायाख्यतुर्याङ्गस्य समासतः ॥७॥
૩. એજન.
૧. અમદાવાદ-સંસ્કરણ, પૃ. ૧. ૩. પૃ. ૧૩૦ (૧).
૨. પૃ. ૫ (૨). ૪. પૃ. ૧૪૮.
Jai
ducation International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
