________________
–ન સંસ્કાર - * વિવેક
વિવેકનો અર્થ ભેદ પાડવો એવો થાય છે. તેની વિચારણા નીચેની ત્રણ શ્રેણિઓ દ્વારા કરી શકાય ? વ્યવહારવિવેક : રોજબરોજના જીવનમાં સારું-નરસું, સત્યઅસત્ય, સ્વધન-પરધન, નાના-મોટા, ભક્ષ્ય-અભક્ષ્ય, દુર્ગુણીસદ્ગણી, સત્સંગ-કુસંગ, સુવિચાર-કુવિચાર આદિનો ભેદ કરીને જ આપણું જીવન સુધારી શકાય છે; માટે જીવનની ઉન્નતિનું મૂળ એ વિવેક જ છે. પરમાર્થવિવેક : એટલે સમ્યકજ્ઞાન, ભેદજ્ઞાન, આત્મજ્ઞાન, આત્મબોધ, વિવેકજ્ઞાન. સાવધાનીથી જીવવું, યત્નાથી જીવવું
એ પણ પરમાર્થવિવેકમાં સમાવેશ પામે છે. ૩. સૂક્ષ્મવિવેક : હું ખરેખર જ્ઞાનસ્વરૂપી આત્મા જ છું. આ
જગતનાં બંગલા, મોટર, ધન-ધાન્ય તથા સ્વજન – મિત્રો તે ખરેખર મારાં નથી; એટલું જ નહીં પણ આ શરીર, અંગ-ઉપાંગો, ઇન્દ્રિયો, વાણી, શ્વાસોચ્છવાસ અને સંકલ્પવિકલ્પો પણ મારું સાચું સ્વરૂપ નથી, એમ વારંવાર વિચારીને, નિર્મળ-અખંડ-જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ નિજાત્માનો લક્ષ કરવો, દૃષ્ટિ કરવી અને સ્થિરતાનો અભ્યાસ કરવો એ સૂક્ષ્મવિવેક છે.
s- ૦૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
