________________
અધ્યાત્મ
વ્યવહાર સાથે નિકટનો અને નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ છે. મોક્ષમાર્ગમાં રૂડી રીતે પ્રવર્તીએ ત્યારે આગળ વધતાં વધતાં સંપૂર્ણ મોક્ષ થાય છે. મોક્ષની ઇચ્છા પોતે જ ઇચ્છારૂપ હોવાથી તે પરમાર્થ દૃષ્ટિએ જોકે મોક્ષને બાધક છે; પરંતુ પ્રારંભમાં માત્ર મોક્ષ અભિલાષ” એ ક્રમ અનુસાર વર્તવું આવશ્યક છે - અનિવાર્ય છે. સામાન્ય રીતે, સાધક પોતાના જીવનમાં એવી નીતિ રાખીને ચાલે છે કે મારે શુદ્ધ ભાવનો લક્ષ રાખવો, શુભ ભાવમાં વર્તવું અને અશુભ ભાવનો અપરિચય કરવો. આચરણની અપેક્ષાએ સંયમ, ત્યાગ, તપ, આર્કિચન્ય – આ બધા ગુણો નિષેધાત્મક શૈલીથી મોક્ષમાર્ગનું નિરૂપણ કરે છે. શુદ્ધનિશ્ચયનયના સમ્યક્ અનુસરણથી સાધક ક્રમે કરીને રત્નત્રયની પ્રાપ્તિ કરે છે અને છેવટે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરીને
અરિહંત અવસ્થાને પ્રાપ્ત થાય છે, પરમાત્મા બને છે. સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગ તેને પ્રાપ્ત થાય છે કે જેણે પરંપરા મોક્ષમાર્ગ (સવિકલ્પ)ના સંસ્કારો દઢપણે પોતાના જીવનમાં પાકા કર્યા હોય. શુભ ભાવ જો આત્માના લક્ષ હોય તો તે પરંપરાએ મોક્ષમાર્ગ છે. ચરણાનુયોગની અપેક્ષાએ, નીચેની દશામાં જે ઉપાદેય હોય છે તે ઉપરની દશામાં હેય બની જાય છે. જેમ કે ગૃહસ્થદશામાં દાન આપવું જોઈએ, પણ મુનિદશામાં એવું દાન ન અપાય,
A- ૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
