Ratnakaravatarika Part 3

SR No.: 001268
Original Sutra Author: Vadidevsuri
Author: Kalyanbodhivijay
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat
Publication Year: 2004
Total Pages: 444
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati & Nyay
File Size: 9 MB

Page 223

૨૦૬
પરિચ્છેદ-૭ સૂત્ર-૫૪ રત્નાકરાવતારિકા ભાગ-૩ હને (પક્ષ) તતઃ (નયજ્ઞાના) થગ્નિદ્ મનમfમનું વાવાન્તવ્યમ્ (સાધ્ય), નયનત્વાડથાનુપ. (હેતુ) આવા પ્રકારનું જે અનુમાન ટીકામાં આપ્યું છે. તેમાંના હેતુને પાજો મન અથવા મિત્ર એવા સાધ્યાભાવમાં લઈ જઈને આ હેતુને વ્યભિચારી બનાવે, તેના ખંડન માટે કહે છે કેનયો દ્વારા થનારી ઉપાદાનાદિ બુદ્ધિ પારંપર્ય ફળવાળી છે. એટલે કે વ્યવહિતફળવાળી છે. તેથી એકાત્તે ભિન્ન જ છે. પરંતુ ભિન્ન-ભિન્ન નથી. એમ થવાથી નયપત્નીચેથાડનુરૂપ આ હેતુ કથંચિત્ ભિન્ન-ભિન્નમાં રહેવાને
બદલે એકાન્ત ભિન્નમાં રહેતો હોવાથી વ્યભિચારી બનશે. એમ ન કહેવું. (૮) કારણકે નય જ્ઞાનકાળે અને તેના પારંપર્ય-ફળકાલે એક જ પ્રમાતા છે. જે
પ્રમાતા નયજ્ઞાન કરે છે તે જ પ્રમાતા પારંપર્ય-ફળરૂપે પરિણામ પામે છે. એમ
તાદાભ્ય હોવાથી નયોથી નયોનું ફળ કથંચિત્ અભેદપણે પણ રહેલું છે. (૯) કારણકે જે પ્રમાતા નયજ્ઞાનરૂપે પરિણામ પામે છે. તે જ પ્રમાતા ઉપાદાનાદિ
બુદ્ધિસ્વરૂપ ફળપણે પણ પરિણામ પામે છે. (૧૦) નયો દ્વારા જે પ્રમાતા વસ્તુના એક અંશને જાણે છે તે જ પ્રમાતા ઉપાદાન,
ત્યાગ, અને ઉપેક્ષા બુદ્ધિ કરે છે. ઉપાદેયનો આદર, હેયનો ત્યાગ, અને ઉપેક્ષણીય ભાવોની ઉપેક્ષા કરતો તે પ્રમાતા સર્વ વ્યવહારી જીવો વડે
અસ્મલિતપણે અનુભવાય જ છે. (૧૧) જો નયજ્ઞાન અને ઉપાદાનાદિ બુદ્ધિસ્વરૂપ-ફળમાં એકાન્ત ભેદ જ છે. એમ
માનીએ તો નયજ્ઞાન અને ઉપાદાનાદિ-બુદ્ધિની વચ્ચે નય અને ફળપણાની વ્યવસ્થાનો જ વિનાશ થાય, અર્થાત્ કાર્યકારણ ભાવ સંભવે જ નહીં, એટલે કે નયજ્ઞાન એ કારણ છે. અને ઉપાદાનાદિ બુદ્ધિરૂપ ફળ તેનું કાર્ય છે.
આવી વ્યવસ્થા એકાન્ત ભેદ હોવાથી. ઘટે નહીં. (૧૨) “અજ્ઞાનનિવૃત્તિ” સ્વરૂપ આનન્તર્યફળ (અર્થાત્ સાક્ષાત્કળ) નયજ્ઞાનથી એકાન્ત
અભિન્ન જ છે. તેથી ભિન્ન-ભિન્ન સાધ્ય સાધવાવાળો હેતુ વ્યભિચારી છે એમ
પણ ન માનવું. (૧૩) તે આનન્તર્યફળ સ્વરૂપ અજ્ઞાનનિવૃત્તિ પણ નયજ્ઞાનથી કથંચિત્ ભિન્નપણે પણ
છે. એટલે કે એકાન્ત અભિન્ન નથી જ. (૧૪) નયજ્ઞાન એ કારણ છે. સાધન છે. અને અજ્ઞાનનિવૃત્તિરૂપ સાક્ષાત્કળ એ કાર્ય