________________
સ્યાદ્વાદરત્નાકરને સમુદ્રની ઉપમા
ટીકા નામ પ્રમાણે ગુણવાળી એટલે રત્નાકર = દરીયા જેવી જ છે. તે દરીયામાં પ્રવેશ કરવા માટે શ્રી રત્નપ્રભાચાર્યે આ રત્નાકરાવતારિકા હોડી-વહાણ જેવી લઘુટીકા બનાવી છે. તેનો અર્થ એ થયો કે “સ્યાદ્વાદરત્નાકર” એ દરિયો છે. તેને આપેલી દરીયાની ઉપમા સાર્થક છે; સાચી છે તે સમજાવતાં ઉપમાભૂત દરીયામાં અને ઉપમેય એવા સ્યાદવાદ રત્નાકરમાં સરખામણી કરતાં ક્રમશઃ નવ વિશેષણો જણાવે છે. (१) इह हि लक्ष्यमाणाक्षोदीयोऽर्थाथूणाक्षरक्षीरनिरन्तरे, (२) तत इतो दृश्यमानस्याद्वादमहामुद्रामुद्रितानिद्रप्रमेयसहस्रोत्तुङ्गतङ्गत्तरङ्ग
भङ्गिसङ्गसौभाग्यभाजने, (३) अतुलफलभरभ्राजिष्णु भूयिष्ठाऽऽगमाभिरामातुच्छपरिच्छेद-सन्दोह
शाद्वलाऽऽसन्न-कानननिकुञ्ज, (४) निरुपममनीषामहायानपात्रव्यापारपरायण-पुरुषप्राप्यमाणाप्राप्तपूर्वरत्नविशेषे, (५) क्वचन वचनरचनाऽनवद्यगद्यपरम्पराप्रवालजालजटिले, (६) क्वचन सुकुमार-कान्तालोकनीयास्तोकश्लोकमौक्तिकप्रकरकरम्बिते, (७) क्वचिदनेकान्तवादोपकल्पितानल्पविकल्प-कल्लोलोल्लासितोद्दामदूषणाद्रि
विद्राव्यमाणानेकतीर्थिक-नक्र-चक्र-चक्रवाले, (८) क्वचिदपगताशेषदोषानुमानाभिधानोद्वर्तमानासमानपाठीनपुच्छच्छटाऽऽ
च्छोटनोच्छलदतुच्छशीकरश्लेषसंजायमान-मार्तण्डमण्डल-प्रचण्डच्छमत्कारे, (९) क्वापि तीर्थिक ग्रन्थग्रन्थिसार्थसमर्थकदर्थनोपस्थापितार्थानविस्थत
प्रदीपायमान-प्लवमान-ज्वलन्मणि-फणीन्द्रभीषणे,
सहृदय-सैद्धान्तिक-तार्किक-वैयाकरण-कविचक्रचक्रवर्तिसुविहितसुगृहीतनामधेया-स्मद्गुरु श्रीदेवसूरिभिर्विरचिते स्याद्वादरत्नाकरे, न खलु कतिपयतर्कभाषातीर्थमजानन्तो-ऽपाठीना अधीवराश्च प्रवेष्टुं प्रभविष्णवः, इत्यतस्तेषामवतारदर्शनं कर्तुमनुरूपम् ।
तच्च संक्षेपतः शास्त्रशरीर-परामर्शमन्तरेण नोपपद्यते । सोऽपि समासतः सूत्राभिधेयावधारणं विना न, इति प्रमाणनयतत्त्वालोकाऽऽख्यतत्सूत्रार्थमात्रप्रकाशनपरा रत्नाकरावतारिका-नाम्नी लघीयसी टीका प्रकटीक्रियते ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
