________________
૨૩૩
ચૌદ ગુણસ્થાન
વ્રતાતિચાર ઃ ૧. પ્રેષણ ૨. અનાયન ૩. શબ્દાનુપાતન ૪. રૂપાનુપાતન પ. પુદ્ગલણ.
૧. પ્રેષણ: નકકી કરેલી મર્યાદાની બહાર કાંઈ કામે પિતે તે ન જઈ શકે એટલે બીજાને મોકલે. વસ્તુતઃ પિતે જવું કે બીજાને મકલ એ બેયમાં જીવ-વિરાધના તે થાય જ છે. એ વિરાધનાથી બચવા માટે તે વ્રત લીધું છે. વળી જાતે જવાથી તે ઈર્યાસમિતિનું પાલન થવાથી જીવ-વિરાધના ઓછી પણ થાય. આથી બીજાને મોકલે છે માટે અતિચાર ગણાય છે.
૨. આનયન : નિયમિત કરેલી ભૂમિની બહારથી નકર વગેરે દ્વારા વસ્તુ મંગાવવી. અહીં પણ પૂર્વવત અતિચાર જ લાગે કિન્તુ -ત્રતખંડન નહિ,
૩. શબ્દાનુપાતન : જે મકાનમાં પિતે બેઠો છે તે મકાન કે મકાનના “કમ્પાઉન્ડ” એટલે જ જવા-આવવાના નિયમ રાખનાર શ્રાવકને કમ્પાઉન્ડની બહારથી પસાર થતાં માણસનું કામ પડે ત્યારે ત્રતભંગના ભયથી પિતે જાય નહિ તેમ જ તેને બોલાવે નહિ પરંતુ તે સ્વયં પિતાની તરફ આવી જાય તેવી ઈચ્છાથી અનક્ષર શબ્દરૂપ છીંક ખાય કે ખૂંખારો કરે જેથી તે સાંભળતાં પેલા માસની નજર આ માણસ તરફ જાય અને તે આપમેળે તેની પાસે આવે.
અહીં પણ વ્રતસાપેક્ષતા હેવાથી અતિચાર જ ગણાય.
૪. રૂપાનુપાતન : અહીં પૂર્વવત્ સમજવું, ફરક એટલે જ કે અવાજ દ્વારા ન બોલાવતાં પિતાની જાતને બારીએ જઈને પ્રગટ કરતાં ઘરમાં પિતાની હાજરી છે એમ જણાવીને પેલા માણસને તેની - આવવાની પ્રેરણારૂપ બને.
૫. પુદગલપ્રેરણું : પુગલ એટણે ઈટ, કાંકરે વગેરે.
મર્યાદિત ભૂમિની બહાર રહેલા માણસને પોતાની તરફ આવવાની પ્રેરણા કરાવવા તેની પ્રતિ કાંકરે વગેરે ફેંક.
આમાંના પહેલા ૨ અતિચાર અનાગાદિથી થાય છે. જ્યારે બાકીના ૩ માયાવીપણુથી થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
