________________
182
જૈનદર્શનનાં વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો
શુક્રદોષ
ધાતુદોષ સંતુલન કરનાર રાગ રસદોષ
દીપક, શુદ્ધ સારંગ રક્તદોષ પુરિયા, માલકૌંસ મેદદોષ
લાવતી, મેઘમલ્હાર, સિદ્ધ ભૈરવ અસ્થિદોષ
ભરવી માદોષ કેદાર, દરબારી કાનડ, સામવેદ
લલિત, આશાવરી આમ ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત એક બાજુ શારીરિક અને માનસિક સ્વાથ્યનું મોટામાં મોટું અને શ્રેષ્ઠ સાધન છે તો બીજી બાજુ એ જ શાસ્ત્રીય સંગીત ભક્તિનું પણ શ્રેષ્ઠ સાધન છે. ભારતીય પ્રાચીન સંસ્કૃતિમાં તેના ભક્તકવિઓએ લોકભોગ્ય ભાષા તેમજ વિદ્ધભ્રોગ્ય સંસ્કૃત ભાષામાં પ્રભુનો મહિમા વર્ણવતા અનેક ભજન, કિર્તન, સ્તોત્ર, સ્તુતિઓ, પદો, આરતી વગેરે રચ્યાં છે.
મીરાં, નરસિંહ મહેતા, સૂરદાસ, તુલસીદાસ, આંનદઘનજી, ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી, પંડિત ઉત્તમવિજયજી, પં. રૂપવિજયજી, ચિદાનંદજી, પ. પદ્મવિજયજી, પ. વીરવિજયજી, જ્ઞાનવિમલસૂરિજી, વિજયલક્ષ્મી સૂરિજી, ઉપાધ્યાય સકલચંદ્રજી, પં. દેવચંદ્રજી, પં. ઉદયરત્નજી, પ. દીપવિજયજી જેવા અનેક કવિઓએ લોકભોગ્ય ગુજરાતી, પ્રાકૃત, તથા હિન્દી ભાષામાં સ્તોત્ર, સ્તવન, સ્તુતિ, પૂજાઓ, રાસ, સજઝાય વગેરે સ્વરૂપે અનેકવિધ પદ્ય/ગેય સાહિત્યની રચના કરી છે.
તો પ્રાચીન મહર્ષિઓ જેવા કે કળિકાળ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યજી, શ્રી હરિભદ્રસૂરિજીએ સંસ્કૃત-પ્રાકૃત ભાષામાં વિદ્વત્તાપૂર્ણ સ્તોત્ર-સ્તુતિ વગેરેની રચના કરી છે.
અત્યારે અર્વાચીન કાળમાં પણ આવા શાસ્ત્રીય સંગીતમય પ્રભુભક્તિનાં પદોની રચનાઓ થતી રહે છે. હમણાં જ થોડા મહિના પહેલાં પરમ પૂજ્ય પંન્યાસ શ્રી શીલચંદ્રવિજયજી મહારાજે આવા સુંદર શાસ્ત્રીય રાગો ઉપર આધારિત પ્રાચીન શબ્દાવલિયુક્ત સ્વવિરચિત પ્રભુભક્તિનાં પદોની પુસ્તિકા “ભીની ક્ષણોનો વૈભવ... પ્રસિદ્ધ કરી છે. આ ભક્તિસંગીતનું મહત્ત્વ બતાવતાં શ્રી જ્ઞાનવિમલસૂરિજીએ કહ્યું છેઃ
“જિનવર બિંબને પૂજતાં, હોય શતગણું પુણ્ય; સહસ્રગણું ફળ ચંદને, જે લે એ તે ધન્ય. લાખ ગણું ફળ કુસુમની - માળા પહેરાવે; અનંતગણું ફળ તેહથી, ગીતગાન કરાવે.” 32
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
