________________
ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત અને તેનું વૈજ્ઞાનિક રહસ્ય
181 જ્યારે ગંભીર અને ઘન ધ્વનિતરંગોનો અર્થ એ છે કે ઊંચી કંપસંખ્યા ધરાવતા ધ્વનિતરંગો. આવા ધ્વનિતરંગો ખૂબ તીણો ધ્વનિ પેદા કરે છે અને આવો ધ્વનિ આપણા કાનમાં જાણે શૂલ ભોંકાતી હોય તેવો અનુભવ કરાવે છે. જૈન દાર્શનિક માન્યતા પ્રમાણે આવા ધ્વનિતરંગોમાં ભાષાના પ્રત્યેક પરમાણુ-સમૂહમાં રહેલ પરમાણુઓની સંખ્યા ઘણી વધુ હોય છે અર્થાત્ પરમાણુસમૂહની સંખ્યા તથા કદ સમાન હોવા છતાં તેમાં પરમાણુઓ ઘણા વધારે હોય છે પરંતુ બહુ મોટા ન હોય તેવા અને બહુ ઊંચી કંપસંખ્યા ન હોય તેવા ધ્વનિતરંગો આપણાં મન, મગજ અને શરીરને અનેરી શાંતિ અને સ્વસ્થતા અર્પે છે.
ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત અને પાશ્ચાત્ય સંગીતનો આ જ મોટો તફાવત છે. તેથી પાશ્ચાત્ય સંગીત ખૂબ જ ઘોંઘાટિયું લાગે છે. જ્યારે ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત સૌમ્ય અને શાંત તથા ધીર-ગંભીર જણાય છે. અલબત્ત, પાશ્ચાત્ય સંગીતમાં પણ શ્રેષ્ઠ કક્ષાનું શાંત અને સૌમ્ય સંગીત હોય છે, દા.ત. બિથોવન, મોઝાર્ટ, બાષ્પ વગેરેનું સંગીત પરંતુ એ બહુ પ્રચલિત નથી.
વિવિધ પ્રકારના રોગોમાં ક્યા ક્યા રાગ ઉપયોગી થાય છે તે નીચેના કોષ્ટકમાં બતાવવામાં આવ્યું છે.
રોગ
ઓછું લોહી હોવું દમ કેન્સર નર્વસનેસ હૃદયરોગ હાઈ બ્લડ પ્રેશર એસીડિટી માનસિક રોગ અલ્સર ચામડીના રોગ મધુપ્રમેહ રંગ અંધતા તીવ્ર તાવ લ્યુકોરિયા ઈન્સોમેનિયા
ઉપચારમાં સહાય કરતો રાગ પ્રિયદર્શિની સામવેદ પુરિયા, માલકૌંસ, યમન નાયકી કાનડ, સિદ્ધ ભૈરવી, રાગશ્રી, સામવેદ આહિર ભેરવી, યુરિયા ભૈરવી, શિવરંજની, અહિલ્યા બિલાવલ હિંડોળ, પુરિયા, કૈસી કાનડ મારવા, દીપક, કલાવતી લલિત, કેદાર મધુવંતી, દીપક મેઘમલ્હાર, મુલ્તાની મધુવંતી જૌનપુરી, જયજયવંતી કસી કાનડ, મુલ્તાની, માલકૌંસ, વસન્ત બહાર આશાવરી, રામકલી-સામવેદ ભૈરવી, દીપક, ભાગ્યશ્રી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
