________________
જૈનદર્શનનાં વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો
કિંમત સ્વીકૃત હતી અને તે જ્ઞની સાચી કિંમત 3.14 (બે દશાંશ સ્થાન સુધી) કરતાં
16 એટલે કે
120
જરાક વધારે છે. જૈનગ્રંથોમાં એટલે ૪ =
81
પણ જોવા મળે છે.10 ની આ કિંમત અને 10 વચ્ચે કાંઈ ઝાઝો ફેર નથી. આ સિવાય વીરસેન નામના જૈનાચાર્યે વર્તુળના વ્યાસ ઉપરથી પરિઘ કાઢવાની રીત બતાવતાં કહ્યું છે કે વ્યાસને 16 વડે ગુણી તેને 113 વડે ભાગતાં જે આવે તેમાં ત્રણ ગણો વ્યાસ ઉમેરતાં વર્તુળનો
પરિઘ આવે છે અને આ રીતે ૪ની કિંમત કાઢતાં આવે છે.11 જે ખરેખર
355 113
આશ્ચર્યજનક રીતે દશાંશ ચિહ્ન પછીના 6 અંકો સુધી એકદમ સાચી આવે છે અને આશ્ચર્ય તો એ છે કે 19મી સદીના ભારતના પ્રખ્યાત ગણિતશાસ્ત્રી શ્રીનિવાસ રામાનુજને શોધેલ વર્તુળને ચોરસમાં રૂપાંતરિત કરવાના(squaring the circle) કોયડાના ઉકેલમાં પણ ૪ ની આ કિંમત મળે છે અને જો વર્તુળનું ક્ષેત્રફળ 1,40,000 માઇલ હોય તો, તેના સંબંધિત ચોરસની બાજુની લંબાઈ, તેની ચોક્કસ ગાણિતિક લંબાઈ કરતાં માત્ર એક જ ઇચ વધુ હોય છે.12 ની આ કિંમત ચીનમાં પણ પ્રચલિત હતી અને શક્ય છે કે સમ્રાટ અશોકના સમય બાદ ભારતમાં આવેલ ચીની મુસાફરો હ્યુ-એન-સંગ, ફાહ્યાન વગેરે દ્વારા તે ચીનમાં ગઈ હોય.13
ભારતીય ગણિતવિદ્ શ્રીનિવાસ રામાનુજને પણ બે નવા પ્રકારની ૪ની કિંમત શોધી છે.14
63 17+15√5
7+15√5
(1) 7 = = >
25
192
22
આમાંની પ્રથમ કિંમત દશાંશ ચિહ્ન પછી નવ અંકો સુધી સાચી આવે છે. જયા૨ે બીજી કિંમત આઠ દશાંશ સ્થાન સુધી સાચી આવે છે.
(2) = {
256
+
Jain Education International
= 3.14159265262
હમણાં જ બે વર્ષ ઉપર એક વિજ્ઞાનીએ કૉમ્પ્યૂટર ઉપર દશાંશ ચિહ્ન પછી 170 લાખ આંકડા સુધીની પાઈ ની ચોક્કસ કિંમત કાઢી છે અને ભારત માટે ગૌરવ લેવા જેવી વાત તો એ છે કે આ ગણતરીમાં ભારતના પ્રખ્યાત ગણિતજ્ઞ એસ. રામાનુજનના સૂત્રનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
