________________
અધર્માસ્તિકાય : આકાશ : પાતાળ
લાકની બહાર તેમને અભાવ છે. નથી માટે જ જડ કે જીવ કોઈ
નથી.
કેટલું બધુ... સત્યને સ્પર્શેલું આ આવેદન છે. ભગવાન જિનની સજ્ઞતાની સિદ્ધિ માટે બીજા પુરાવાની જરૂર રહે છે ખરી ?
કાળદ્રવ્ય આ દ્રવ્યને અસ્તિકાય કહેવામાં આવતું નથી કેમકે આ દ્રવ્ય માત્ર વમાન એક જ સમય સ્વરૂપ છે તેથી તે પ્રદે શેાના સમૂહરૂપ બની શકતું નથી. સમયથી માંડીને ક્ષણ, મિનિટ, કલાક, દિવસ, માસ વગેરે તેના અનેક વ્યાવહારિક ભેદો પડે છે.
૨૧૫
ધદ્રવ્ય પણ તે લેાકની બહાર પણ દ્રવ્ય ત્યાં ગતિ કરી શકતું
કાળનાં વસ્તુત: પાંચ સ્વરૂપે છે. વનાપર્યાંય, (વસ્તુનું વવું તે), પિરણામપર્યાય (વસ્તુનું નવું-જૂનું થવું), ક્રિયાપર્યાંય, (૩ કાળમાં વસ્તુમાં થતી ક્રિયા) અને પરત્વ તથા અપરત્ન પર્યાય. (એકની અપેક્ષાએ બીજાનું દૂ-મોટા વગેરે હાવું, ખીજાની અપેક્ષાએ પહેલાનું નજીક—નાના વગેરે હાવું.
કાળ અંગે વૈજ્ઞાનિકાનું કોઈ વિશિષ્ટ સંશાધન ન હેાવાથી આપણે તેની વિગતમાં હું ઊતરીએ.
Jain Education International
1
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
