________________
સિદ્ધસેન શતક [] ૫૯
ર૧
કર્મોનું શુટિલ સ્વરૂપ
न मोहमतिवृत्त्य बन्ध उदितस्त्वया कर्मणां,
न चैकमपि बन्धनं प्रकृतिबन्धभावो महान्। अनादिभवहेतुरेष न च बध्यते नासकृत्,
યાતિશુટિના ગતિઃ શનર્મળાં વર્શિતાTI (રૂ.૨૬)
મોહ ઉપરાંત કર્મોનું કોઈ બંધન તમે કહ્યું નથી, વળી તમે એમ પણ કહ્યું કે કર્મબંધ એક જ પ્રકારનો નથી, કર્મોના ભેદ વિસ્તૃત છે, ભવભ્રમણનો હેતુ એવો આ કર્મબંધ અનાદિ છે પણ તે ફરી ફરી નથી બંધાતો એમ પણ નથી. તત્ત્વપ્રતિપાદનમાં કુશળ એવા હે પ્રભુ તમે કર્મોની ગતિને આવી અટપટી જણાવી છે.
વ્યક્તિનાં ઈચ્છા કે પ્રયત્ન એક જાતનાં હોય અને પરિણામ કંઈક જુદી જ જાતનું આવે, ઈચ્છા ન હોવા છતાં અમુક કાર્ય કરવા બાધ્ય થવું પડે, સામાન્ય કાર્યકારણના નિયમોની વિરુદ્ધ પરિણામ આવે એવું બન્યા જ કરતું હોય છે. આપણે કોઈ અદૃશ્ય બંધનથી નિયંત્રિત હોઈએ એવું ઘણીવાર અનુભવીએ છીએ. આ બંધન શું છે એ પ્રશ્નનો જવાબ વિવિધ ધર્મ-દર્શનો વિવિધ રીતે આપે છે. ઈશ્વરની ઈચ્છા, શેતાનની માયા, નિયતિ, પ્રકૃતિ, કર્મ, સંયોગો વગેરે આ પ્રશ્નના જાણીતા ઉત્તરો છે. કર્મના નિયમને ઓછાવત્તા અંશે દરેક પરંપરા સ્વીકારે છે. ભગવાન મહાવીરે કર્મની વાત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
