________________
સિદ્ધસેન શતક [] ૪૯
૧૬
પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ
प्रवृत्त्यपनयक्षतं जगदशान्तजन्मव्यथं,
विरामलघुलक्षणं त्वमकरोस्तदन्तःक्षणं। जनानुमुखचाटवस्तरुणसत्कृतप्रातिभाः,
પ્રવૃત્તિપરમાર્થમેવ પરમાર્થમાદુ: પરેશ (રૂ.૭) પ્રવૃત્તિ વિશેના ખોટા ખ્યાલોથી જગતને ઘણી હાનિ થઈ છે. પ્રવૃત્તિના માર્ગે ચાલવાથી જીવોની જન્મમરણની વ્યથાઓ ઓછી થતી નથી. હે પ્રભુ! તમે લોકોને વિરામનો-નિવૃત્તિનો માર્ગ આપ્યો. લોકોને પસંદ પડે તેવી વાતોનો ઉપદેશ કરનારા પ્રવૃત્તિને જ પરમાર્થરૂપ કહે છે અને કાચી બુદ્ધિના લોકો દ્વારા તેમની પ્રતિભાની પ્રશંસા થાય છે.
જગતમાં વ્યથા અને અશાંતિ છે અને નવાઈની વાત એ છે કે મોટા ભાગની વ્યથા-અશાંતિ, શાંતિ અને સુખ પ્રાપ્ત કરવાની પ્રવૃત્તિમાંથી ઉદ્ભવ્યા હોય છે! જીવજંતુથી માંડી મનુષ્ય સુધીના જીવો સુખ-શાંતિ પામવા કાજે પ્રવૃત્તિમાં પડેલા જોવાય છે, તેમની એ પ્રવૃત્તિ રાગ-દ્વેષ-અજ્ઞાનથી દૂષિત - હોવાથી નવાં બંધનો સર્જે છે. જન્મ-મરણરૂપ આ સંસાર “પ્રવૃત્તિને આભારી છે. ભગવાન મહાવીરે “વિરતિનો માર્ગ ચીંધ્યો. વિરતિ એ નિવૃત્તિ છે. ભગવાને ઉપદેશેલી ધર્મસાધનામાં “સંવર' કેન્દ્રસ્થાને છે. સંવર એટલે
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
