________________
3
નિર્ઝન્સ મહાવીરની કાયા અને વાણી પણ નિર્પ્રન્થ છે
वपुः स्वभावस्थमरक्तशोणितं,
સિદ્ધસેન શતક [] ૨૩
न यस्य सर्वज्ञविनिश्चयंस्त्वयि
परानुकम्पासफलं च भाषितम् ।
Jain Education International
द्वयं करोत्येतदसौ न मानुषः । ।
(૧.૩૪)
શ્વેત રુધિર જેમાં વહે છે એવું તથા સહજ અવસ્થામાં રહેલું તમારું શરીર અને અનુકંપાથી ભરેલી તમારી વાણીઃ આ બે વસ્તુઓ જેના હૃદયમાં સર્વજ્ઞગુરુ તરીકેની તમારી યોગ્યતાનો નિશ્ચય ન કરાવી શકે એ વ્યક્તિ 'મનુષ્ય' નહિ હોય.
શ્રમણ ભગવાન મહાવીરને નિર્પ્રન્થ કહેવામાં આવતા. ભગવાનના શાસનને ‘નિગ્રન્થ પ્રવચન' કહેતા. નિર્પ્રન્થ એટલે ગ્રન્થિ-ગાંઠ વગરના, ગાંઠ વાળીને રાખવા જેવું કશું તેમની પાસે હતું નહિ. ગાંઠો મનમાં પણ વાળી શકાય છે. ક્રોધ, અહંકાર, અસૂયા જેવા ભાવો મનમાં એકત્ર થાય છે અને પછી શરીરના સ્તરે પણ તે દેખા દે છે. વંકાયેલા હોઠ, ખેંચાયેલા ગાલ, ભીડેલાં જડબાં શરીરના આ ‘વળ' ઝટ નજરે ચડે છે. એથીય ઊંડા સ્તરે સ્નાયુસમૂહો અને આંતરિક અવયવોમાં પણ તાણ અને ખેંચ ભેગાં થતાં હોય છે. માણસે મનમાં સંઘરેલા ઈચ્છા-ડંખ-વ્યથાઓ ગ્રન્થિ બનીને તેના ચિંતન અને વર્તનમાં વિકૃતિ આણે છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
