________________
સિદ્ધસેન શતક D ૨૧૧
કરવા પાછળનું ગણિત સાવ સહેલું છે. જે આચરણ (એમાં વિચાર અને ઉચ્ચાર પણ આવી જાય) સંસારવૃદ્ધિનું કારણ બનતું હોય તેનાથી બરાબર ઊલટું આચરણ મુક્તિનું કારણ બને છે. પરિગ્રહ જો બંધન છે, તો ત્યાગ એ મુક્તિ છે. ક્રોધ એ સંઘર્ષ છે, કર્મબંધન અને સંસારવૃદ્ધિનું કારણ છે, તો ક્ષમા કર્મવિમોચનનું કારણ બની રહેશે. હવે ત્યાગ, થમા જેવા આચરણની વ્યાખ્યા કરવાની તો જરૂર જ નથી, નાનું બાળક પણ એટલું તો સમજે છે. હા, તેનો અમલ અઘરો છે ખરો.
કર્મબંધનના કારણોને આશ્રવ કહે છે, કર્મક્ષયના કારણોને પરિશ્રવ કહે છે. ભગવાન મહાવીરનું એક પ્રસિદ્ધ વચન છે : "ને મારવા તે પરિસ્સવી, ને પરિસ્સવા તે ગાવા” – આશ્રવ પરિશ્રવો બને છે, પરિશ્રવો આશ્રવ બને છે. “કર્મબંધનના કારણોને ઉલટાવો તો તે જ કર્મક્ષયના કારણ બને એ દિવાકરજીની વ્યાખ્યા શૂળ ભૂમિકાની વાત કરે છે – એ વ્યવહારની વ્યાખ્યા છે. કાર્ય પાછળના ભાવને ઉલટાવો” – એ નિશ્ચયનયની વ્યાખ્યા છે. “આશ્રવ એ જ પરિશ્રવ” એ વ્યાખ્યામાં કાર્ય પાછળના ભાવને ઉલટાવવાની વાત છે. દિવાકરજી કાર્યને ઉલટાવવાની વાત કરે છે. બંનેય ઉલટાવવાની જ પ્રક્રિયાઓ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
