________________
૨00 ] સિદ્ધસેન શતક
નવાસવા સાધકને શાસ્ત્રની કેટલીક માર્મિક વાતો કરી દેવાથી પણ આવું જ વિપરીત પરિણામ આવી શકે છે. ઠરેલપણું ન આવ્યું હોય તો શાસ્ત્રની મર્મભરી વાતોની ગંભીરતા તેના મનમાં નહીં વસે, કહેલું નકામું જશે. એથી પણ વધુ હાનિકારક તો કંઈક બીજું છે. બૌદ્ધિક રીતે વાત સમજાય પણ વિવેકબુદ્ધિનો ઊઘાડ ન થયો હોય તો અમુક વાતોનો સંગવડિયો, મનગમતો અર્થ કાઢી તેના આધારે પોતાની નબળી વૃત્તિઓને સંતોષવાનો પ્રયત્ન પણ થાય. દિવાકરજી કહે છે કે માણસ ઠરે નહિ ત્યાં સુધી કેટલાક રહસ્યો એ ન જાણે એ જ સારું.
ઠરેલપણું બે પ્રકારનું હોઈ શકે. ઉંમર વધવા સાથે સમજશક્તિ વધે એ બૌદ્ધિક પરિપકવતા છે. સત્સંગ, સ્વાધ્યાય, સાધના વગેરે દ્વારા મનની વૃત્તિઓનું પરિમાર્જન થતું રહે, મનોવિકારો નીતરી જઈ સાધકના વિચારોમાં નિર્મળતા આવે એ બીજી જાતની પરિપકવતા છે. બૌદ્ધિક વિકાસનો સંબંધ વય સાથે જોડી શકાય, પણ વિવેકબુદ્ધિના વિકાસને વય કે વિદ્યા સાથે સંબંધ નથી. અભણ માણસમાં પણ ઊંચા પ્રકારનો વિવેક હોઈ શકે છે. આવું આધ્યાત્મિક ઠરેલપણું આવ્યા પછી જ શાસ્ત્રના ઊંડા રહસ્યો સમજાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
