________________
સિદ્ધસેન શતક D ૧૮૭
૮પ
ચિકિત્સા અને સાધના વ્યકિતપરક હોય છે
कर्तृप्रयोजनापेक्ष
स्तदाचारः प्रकीर्तितः। चिकित्सितवदेकार्थ
પ્રતિનોમાનુનોમત:II (૪.૬) સાધકની જ્યારે જે સ્થિતિ હોય અને સાધકનું જે કાળે જે પ્રયોજન હોય તેના અનુસાર સાધક માટે ભિન્નભિન્ન પ્રકારનો આચાર નિશ્ચિત કરવામાં આવે છે. રોગની ચિકિત્સામાં હોય છે તેમ, તે તે વ્યક્તિને નજરમાં રાખીને એક જ વસ્તુના સંબંધમાં અનુમતિ કે નિષેધનું વિધાન થતું હોય છે.
અઢારમી બત્રીસીમાં અનુશાસન અંગે દિવાકરજીએ જે વિચારો પ્રસ્તુત કર્યા છે તેમાં તેમની પોતાની વિવેચકબુદ્ધિનો ફાળો તો હશે જ, ઉપરાંત તે કાળે જૈન પરંપરામાં પ્રવર્તતા વિચારો અને આચારોની છબી પણ એમાં ઊતરી આવી હોય એ દેખીતું છે. જૈન ધર્મે આચાર પક્ષ ઉપર અતિ ભાર આપ્યો હોવા છતાં તે કાળે આચારના ક્ષેત્રે આજે જોવા મળે છે તેવી જડતા નહોતી એમ આ બત્રીસીના પરિશીલન પરથી કહી શકાય. નિયમને ઊભો રાખીને – નિયમસાપેક્ષ રહીને જરૂર પડયે અપવાદનો આશ્રય લેવાની અનુમતિ શાસ્ત્રો તો આપે છે, પરંતુ આજે નિયમો પાછળના ભાવ કે હેતુની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
