________________
૧૫૪ [ સિદ્ધસેન શતક
હતા પણ પછી બોલનારની ભૂલો કાઢવામાં જ એનો વધુ ઉપયોગ થવા માંડયો. મૂળ મુદ્દો બાજુએ રહી જાય અને રજુઆતના તબક્કે જ આખી વાત અટવાઈ જાય એવું પણ બનવા માંડ્યું. શબ્દોની મારામારી વધી ગઈ. કદાચ એ સ્થિતિને લક્ષ્ય બનાવીને દિવાકરજી આ શ્લોકમાં શબ્દોની ભાંજગડથી બચવાનો અનુરોધ કરે છે.
કોઈ પણ વિષયની ચર્ચા આડમાર્ગે ન ફેટાઈ જાય, ખુલાસા કરવામાં સમય ન બગડે એ માટે દરેક પક્ષે સાવધાની રાખવી ઘટે. વાત સરખી રીતે મૂકાય નહિ તો વાત કરવાનો અર્થ નહિ સરે. એક સરસ દાખલો દિવાકરજી આપે છે : “આ માણસ બ્રાહ્મણ છે” એવું આપણને કહેવામાં આવે તો કશી મુંઝવણ નહિ થાય, ઊલટાનું એક ચોક્કસ માહિતી મળ્યાનો આનંદ થશે. એની જગ્યાએ “આ બ્રાહ્મણ માણસ છે,” એવું કહેવામાં આવે તો આપણા ભવાં ઉંચકાશે. આ વાકય નવાં પ્રશ્રો ખડા કરશે. “આ બ્રાહ્મણ માણસ છે” એમ શા માટે કહેવું પડે ? શું મને નથી દેખાતું ? શું એ સ્ત્રીવેશધારી છે? એવું હોય તો “આ બ્રાહ્મણ માણસ છે” એટલે કે પુરુષ છે એમ કહેવાનો હેતુ સરે ખરો. આમ, એકના એક શબ્દો, યોગ્ય ક્રમથી ન મૂકાતાં વાંધાજનક બની જાય છે.
સૈદ્ધાંતિક-આધ્યાત્મિક ચર્ચામાં જ નહિ, રોજિંદી વ્યાવહારિક વાતોમાં પણ જીભાજોડી થતી હોય છે, તેનું કારણ આવી કઢંગી રજુઆત હોય છે. દિવાકરજી કહે છે કે સરખી રીતે મૂકશો તો તમારી વાતનો પ્રતીકાર નહિ, સ્વીકાર થશે; વાત ગૂંચવાશે નહિ, વાત સરળ બનશે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
