________________
પ્રસ્તાવના
ઈ.સ. ચોથી શતાબ્દીમાં એક સમર્થ ચિંતક, મહાન તાર્કિક, અનેક વિદ્યાઓના ધારક અને ચિત્તવિશુદ્ધિના પરમ સમર્થક જૈન આચાર્યશ્રી સિદ્ધસેન દિવાકર થઈ ગયા. દિવાકર એટલે પ્રકાશ ફેલાવનાર સૂર્ય. દિવાકરજીએ સૂર્યની જેમ જ જ્ઞાનનો પ્રકાશ પાથર્યો. તેમણે સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત ભાષામાં અનેક રચનાઓ કરી છે. તેમાં વિવિધ વિષયો ઉપર બત્રીસ બત્રીસ શ્લોકોની એક એવી બત્રીસ રચનાઓનો સમાવેશ થાય છે. તેમનો સમુચ્ચય કાત્રિશત્ કાત્રિશિકા' નામે પ્રસિદ્ધ છે. તે અર્થગંભીર અને ગહન છે. તેમાંથી એકસો શ્લોકો ચૂંટી પૂજ્ય મુનિરાજ ભુવનચંદ્રજીએ આપણી સમક્ષ ગુજરાતી વિવેચન સહિત રજૂ કર્યા છે. તેમનો અનુવાદવિશદ અને સંતર્પક છે, તેમજ તેમનું વિવેચન પ્રામાણિક અને બુદ્ધિગમ્ય છે. આ રીતે તેમણે દિવાકરજીના ચિંતનની ઝાંખી કરાવવાનો પ્રશસ્ય પ્રયાસ કયો
દિવાકરજીએ ભગવાન મહાવીરના વીતરાગતાગુણને વિશેષ મહત્ત્વ આપ્યું છે, એ ઉચિત જ છે. મારે મન જયવિયરાય સ્તુતિનું પ્રાથમ્ય છે. પૂજ્ય મુનિરાજ પુણ્યવિજયજી પોતાના પ્રત્યેકલખાણ પત્રાદિનો આરંભ નયનુ વીતરી II:' પદથી કરતા. આચાર્ય હેમચંદ્ર વીતરાગસ્તોત્ર રચ્યું છે. તેમાં તેમણે કહ્યું કે જે કોઈ વીતરાગ હોય ભલે પછી તે બ્રહ્મા હોય, વિષ્ણુ હોય, શંકર હોય કે અન્ય હોયતેને મારા વંદન.
રાગ ચિત્તક્ષોભનું અશાંતિનું અને દુઃખનું મૂળ કારણ છે. રાગ હોય એટલે દ્વેષ હોય જ. બંનેનો અતૂટ સંબંધ છે. વળી, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ એ કષાયો રાગ-દ્વેષનો જ વિસ્તાર છે. રાગ અર્થાતુ આસક્તિ માણસની સારાસારનો વિવેક કરવાની શક્તિને કુંઠિત કરે છે, એટલે જ રાગીને આંધળા સાથે સરખાવવામાં આવે છે. વિષયો પ્રત્યેનો રાગ તે વિષયોમાં જ ચિત્તને રોકી રાખે છે. વિષયો
૧૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
