________________
૯૮ [] સિદ્ધસેન શતક
કથન ભાષા-શૈલી-ભૂગોળના સંદર્ભમાં એકબીજાથી અલગ પડતાં હોવા છતાં એમનામાં એક આંતરિક સુમેળ હોય છે. આવા સત્પરુષો પોતે જે વિચારધારા કે વ્યવસ્થા પ્રજા સમક્ષ મૂકે તેમાં પણ અગાઉની કે વર્તમાન કાળની અન્ય વ્યવસ્થાઓથી કશુંક ઊલટું કરવાની તેમની નેમ નથી હોતી, પરંતુ તેમાં સુધારો-વધારો કરવાની દૃષ્ટિ હોય છે. આમ છતાં બે કે વધુ જાતની વિચારધારાઓ આકાર લે ત્યારે વિરોધ કરવાના રસિયા-વિરોધતત્પર લોકોને ઝઘડાનો એક મુદ્દો મળી જાય છે. પરસ્પર પૂરક બનવા માટે સર્જાયેલી વ્યવસ્થાઓ વચ્ચે ઉત્તર-દક્ષિણ જેટલું અંતર લાગવા માંડે છે, પણ કોને ? જેમણે ઝાઝું વાંચ્યું નથી, વિચાર્યું નથી છતાં પોતાને શાણા સમજે છે એવા અર્ધદગ્ધ લોકોને. બહુશ્રુત જનોને તો વિરોધની વચ્ચે પણ સમન્વયકારી અવિરોધ જોવામાં મુશ્કેલી નડતી નથી.
દિવાકરજી છેલ્લે કહે છે કે અર્ધદગ્ધ લોકોને અવિરોધ નથી દેખાતો એ ય સારું છે. અવિરોધની સમજ તેમને પડતી હોત તો પછી વિરોધનો ઝંડો ઉઠાવવાનું કામ કોણ કરત? વિરોધના વ્યવસાય પર નભતા આ લોકો સાવ નવરા જ પડી જાત !
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
