________________
- ૨૮ -
સમરું પલપલ ચત નામ
-
માન્યતાને પાકા વફાદાર બ્રાહ્મણ. તે વળી જૈન સાધુને મસ્તક કેમ નમાવે? એ તો સ્કાર મુદ્રામાં અદબ વાળીને ભાવશૂન્ય ચહેરે ત્યાં એક બાજુ ઊભા છે.
પણ શિવકેતુ ચાલાક હતો. તેને તો પોતાનું કામ પાર પાડવું હતું. તેણે વિનવણીના સ્વરે કહ્યું: પિતાજી, આવો ને, અહીં બિરાજો ને! અને એ સાથે જ તેણે મુનિરાજની સામે જોઈને કહ્યુંઃ મહારાજ, આ મારા પિતાજી છે, માર્કદીના રાજપુરોહિત; અને આ મારાં માતાજી છે. એમને આપના મુખે જીવ-અજીવ વગેરે પદાર્થોનું અને તત્ત્વોનું સાચું સ્વરૂપ સમજવું છે, એટલે એ મારી સાથે અહીં પધાર્યા છે. મહારાજ, આપ તત્ત્વોનું સ્વરૂપ અમને સમજાવવાની કૃપા કરશો? - સ્નેહ અને કાર્યથી છલકાતી આંખે મુનિએ વિશ્વભૂતિ સામે જોયું. એ આંખોમાં એક ન ટાળી શકાય તેવું ઈજન હતું. આગળ આવવાનું અને બેસવાનું વિશ્વભૂતિ અનાયાસ જ આગળ વધી ગયા, એમની અદબ છૂટી ગઈ, ને હાથ આપોઆપ જોડાઈ ગયા. મુનિએ કહ્યું: “ધર્મલાભ!”
વિશ્વભૂતિ બેઠા, માતાજી પણ બેઠાં.
પ્રસ્તાવના તો શિવકેતુએ બાંધી જ દીધેલી. એટલે વધુ કશી ઔપચારિકતાની રાહ ન જોતાં સૂરમુનિએ તત્ત્વવાની માંગણી કરી દીધી.
સર્વપ્રથમ તેમણે નવ તત્ત્વોનું સ્વરૂપ વર્ણવ્યું. જગતનું બંધારણ આ નવ તત્ત્વો વડે જ છે તે પણ વિશદ રૂપે સમજાવ્યું. તેમાં જીવ તત્ત્વના પ્રસંગમાં એકેન્દ્રિયથી લઈને પંચેન્દ્રિય સુધીના જીવભેદો, તેમાં પ્રસંગોપાત્ત ચાર ગતિનાં સ્વરૂપો, જીવોમાં આયુષ્યઅવગાહના વગેરે. પલ્યોપમ-સાગરોપમાદિ કાળનું સ્વરૂપ; જૈન દૃષ્ટિએ ભૂગોળ ખગોળની વાત, આઠ કર્મો, અને તેના પેટા પ્રકારોનું વર્ણન, ઈત્યાદિ વિસ્તારપૂર્વક અને સુગમ-સરલ ભાષામાં તેમજ રોચક શૈલીમાં સમજાવ્યું.
આથી રાજપુરોહિત અત્યંત પ્રભાવિત થયા. તત્ત્વોની તર્કસંગત I અને બુદ્ધિગમ્ય સંયોજના વડે રચાતું આ એક અદ્ભુત દર્શન તેમના !
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org.
