Aptamimansa

SR No.: 001170
Original Sutra Author: Samantbhadracharya
Author: Jugalkishor Mukhtar
Publisher: Veer Seva Mandir Trust
Publication Year: 1978
Total Pages: 190
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 9 MB

Page 60

प्रस्तावना
मुख्य और अन्य धर्म गौण हैं । इसे समझनेके लिये उन्होंने प्रत्येक कोटि (भङ्ग-वचनप्रकार) के साथ 'स्यात्' निपात-पद लगानेकी सिफारिश की और 'स्यात्' का अर्थ 'कथञ्चित्'-किसी एक दृष्टि-किसी एक अपेक्षा बतलाया। साथ ही उन्होंने प्रत्येक कोटिकी निर्णयात्मकताको प्रकट करनेके लिए प्रत्येक वाक्यके साथ एवकार पदका प्रयोग भी निर्दिष्ट किया, जिससे उस कोटिकी वास्तविकता प्रमाणित हो, काल्पनिकता या सांवृतिकता नहीं । तत्त्वप्रतिपादनकी इन सात कोटियोंको उन्होंने एक नया नाम भी दिया । वह नाम है भङ्गिनी प्रक्रिया-सप्तभङ्गी अथवा सप्तभङ्गनय । समन्तभद्रकी वह परिष्कृत सप्तभङ्गो इस प्रकार प्रस्तुत हुई१. (क) विधिनिषेधश्च कथञ्चिदिष्टौ विवक्षया मुख्यगुणव्यवस्था ।
___ स्वयम्भू० २५ । (ख) विवक्षितो मुख्य इतीष्यतेऽन्यो गुणोऽविवक्षो न निरात्मकस्ते ।
स्वयम्भू० ५३ । २. (अ) वाक्येष्बनेकान्तद्योती गम्यं प्रति विशेषणम् । स्यान्निपातोऽर्थयोगित्वात्तव केवलिनामपि ।।
_आप्तमी० का० १०३ । (आ) तद्योतनः स्याद् गुणतो निपातः
युक्त्य० ४३ । ३. स्याद्वादः सर्वथैकान्तत्यागात् किंवृत्तचिद्विधिः ।
आप्तमी० १०४ । ४. (क) यदेवकारोपहितं पदं तदस्वार्थतः स्वार्थमवच्छिनत्ति ।
युक्त्य० ४१ । (ख) अनुक्ततुल्यं यदनेवकारं व्यावृत्त्यभावान्नियमद्वयेऽपि ।
युक्त्य० ४२ । ५. प्रक्रियां भङ्गिनीमेनां नयनयविशारदः ।
___ आप्तमी० २३ । ६. 'सप्तभङ्गनयापेक्षः ....." आप्तमी० १०४ ।

Translation AI Generated

## Introduction

The main religion is primary and other religions are secondary. To understand this, they recommended using the 'syāt' particle with each category (type of negation) and explained the meaning of 'syāt' as 'kathāñcit' - from one perspective, from one expectation. They also specified the use of the 'evakāra' word with each sentence to reveal the decisiveness of each category, so that the reality of that category is proven, not hypothetical or conventional. They also gave a new name to these seven categories of truth-presentation. That name is Bhaṅginī Prakriyā-Saptabhaṅgī or Saptabhaṅganaya. Samantabhadra's refined Saptabhaṅga is presented as follows:

1. (a) Vidhiniṣedhaśca kathāñcidiṣṭau vivakṣayā mukhyaguṇavyavasthā.
_ Svayambhū 25. (b) Vivakṣito mukhya itiṣyate'nyo guṇo'vivakṣo na nirātmaka te.
Svayambhū 53.

2. (a) Vākyeṣbanekaantadyotī gamyaṁ prati viśeṣaṇam. Syānnipāto'rthayogitvāttava kevalināmapi.
_ Āptāmī 103. (b) Tadyotanah syād guṇato nipātah.
Yuktyo 43.

3. Syādvādaḥ sarvathaikaantatyāgāt kimvṛttacidvidhiḥ.
Āptāmī 104.

4. (a) Yadevakāropahitam padam tad asārthataḥ svārtham avacchinatti.
Yuktyo 41. (b) Anuktatulyaṁ yad anevakāram vyāvṛttyabhāvān niyama dve'pi.
Yuktyo 42.

5. Prakṛiyāṁ bhaṅginīmenāṁ nayana yaviśāradaḥ.
_ Āptāmī 23.

6. 'Saptabhaṅganayāpekṣaḥ ....." Āptāmī 104.