________________
સિદ્ધિ :
ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રણિધાન, પ્રવૃત્તિ અને વિધ્વજય - આ ત્રણ આશયવિશેષની(પરિણામવિશેષની પ્રાપ્તિથી ચોથા સિદ્ધિ નામના આશયની મુમુક્ષુઆત્માને પ્રાપ્તિ થાય છે. એ આશય (સિદ્ધિસ્વરૂપ આશય)નું વર્ણન કરતાં શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિ ફરમાવે છે કે- જે ધમનુષ્ઠાન કરવાનું આપણે નિશ્ચિત કર્યું છે - એ અહિંસાદિ કે પૂજાદિ અનુષ્ઠાનોની નિરતિચારપણે જે પ્રાપ્તિ થાય છે, તેને સિદ્ધિ કહેવાય છે. એ ધર્મસ્થાનની પ્રાપ્તિ; સાધકની અપેક્ષાએ અધિકગુણસમ્પન્ન ગુર્વાદિ-સમ્બન્ધી વિનય, બહુમાન અને વૈયાવચ્ચે વગેરે ગુણોથી યુક્ત હોય છે; હનગુણવાળા અથવા તો નિર્ગુણ જીવોને વિશે દયા, અન્નાદિનું દાન અને સંકટમાં પડેલાના છે તે દુઃખને દૂર કરવા વગેરેની ભાવનાથી શ્રેષ્ઠ હોય છે; અને મધ્યમ ગુણવાળા જીવો ઉપર શતિ મુજબ ઉપકારવૃત્તિથી યુક્ત હોય છે. કોઈ પણ અનુષ્ઠાનમાં શ્રી અરિહન્તપરમાત્માની પરમતારક આજ્ઞા મુજબ, કોઈ પણ દોષ લાગી ન જાય એ માટે, સતત ઉપયોગવાળા પરિણામને સિદ્ધિ નામનો આશય કહેવાય છે. સાધકના આ આશયને ઓળખાવનારી તેની તે તે નિરતિચાર પ્રવૃત્તિ હોય છે. પ્રણિધાનાદિ આશય-ત્રણની પ્રાપ્તિ થયા પછી પ્રાયઃ સિદ્ધિની પ્રાપ્તિમાં કોઈ વિઘ્ન આવતું નથી. તે તે ધર્માનુષ્ઠાનના વિધિ અને સ્વરૂપાદિનો તેમ જ તેના બાધક દોષોનો જેને ખ્યાલ છે - એવા સાધકો ઉપયોગપૂર્વક સાધના કરે તો તેમના માટે નિરતિચાર સાધનાની પ્રાપ્તિ ખૂબ જ
૩૦.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
