Page Text
________________
૪૨૮
જિનમાર્ગનું અનુશીલના (૪) પ્રાકૃતના અભ્યાસ અને અભ્યાસીઓની સ્થિતિ
તાજેતરમાં જ એક દંપતીને મળવાનું થયું, બંને ખૂબ ભણેલાં. ભાઈ તો વર્ષો સુધી અમેરિકામાં રહીને થોડા મહિના પહેલાં જ દેશમાં પાછા આવ્યા છે. તેઓ રાજ્યશાસ્ત્ર (પોલિટિક્સ)ના ઊંડા અભ્યાસી છે. બહેન પ્રાકૃતનો વિષય લઈને એમ. એ. થયાં છે, અને અત્યારે શ્રી ‘ઉત્તરાધ્યયન-સૂત્ર' ઉપર પીએચડી કરી રહ્યાં છે.
વાતો કરતાં એ બંનેએ કંઈક રમૂજમાં કહ્યું કે અમારા બંનેના વિષયો એવા છે કે જેમાં સહેલાઈથી નોકરી મળતી નથી. આપણે ત્યાં ગુજરાતમાં કૉલેજો તો પુષ્કળ છે, પણ એમાં રાજ્યશાસ્ત્રનો વિષય ચલાવતી કૉલેજો જવલ્લે જ છે. આવી જ સ્થિતિ પ્રાકૃતની છે. આટલી બધી કૉલેજો છતાં પ્રાકતનો વિષય કોઈક જ કૉલેજમાં ચલાવાતો હોય છે. તેથી પ્રાકૃતના અભ્યાસીને પણ ભાગ્યે જ નોકરી મળી શકે છે.
એમણે આ વાત કરી હતી તો હળવા ભાવે, પણ એની પાછળ કંઈક ગંભીરતા, કંઈક વેદના અને કંઈક નિરાશાનો ભાવ પણ હતો. વાતનો વિષય કોઈ પણ વિચારકને | વિચાર કરતા કરી મૂકે એવો હતો. રાજ્યશાસ્ત્રનો વિષય પણ એટલો જ મહત્ત્વનો છે. છતાં પ્રાકૃત ભાષા અને સાહિત્યના અભ્યાસ તથા પ્રસાર તરફ અમને કંઈક વિશેષ અનુરાગ હોવાથી, અહીં એ અંગે કેટલીક વિચારણા ઇષ્ટ છે.
આ બહેને જે ફરિયાદ કરી છે તેને અંગત ફરિયાદ ગણવાને બદલે એને એક વર્ગની ફરિયાદના નમૂના કે પ્રતિનિધિરૂપ ગણવી જોઈએ; અને એ રીતે એનો ઉકેલ શોધવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.
ભારતના પ્રાચીન મુખ્ય ધર્મો ત્રણ જૈન, વૈદિક અને બૌદ્ધ. ત્રણેનાં મૌલિક ધર્મશાસ્ત્રો અનુક્રમે અર્ધમાગધી, સંસ્કૃત તથા પાલી ભાષામાં છે, અને તેથી આ ત્રણે ય ભાષાઓમાં વિપુલ સાહિત્ય રચાયું છે. અર્ધમાગધી અને પાલી ભાષાઓ તો ભગિનીભાષાઓ કહી શકાય એવી ખૂબ સમાનતા અને નિકટતા ધરાવતી લોકભાષાઓ છે; અથવા એક જ લોકભાષાનાં પ્રાદેશિક અસરવાળા બે પ્રવાહો છે.
આ દૃષ્ટિએ, તેમ જ છેલ્લા બે-ત્રણ દસકા દરમિયાન બૌદ્ધધર્મનો ભારતમાં પુનરુદ્ધાર થયો એ દૃષ્ટિએ આપણા દેશમાં આ ત્રણે ય ભાષાઓનાં અધ્યયન-અધ્યાપન તથા સંશોધન-પ્રકાશનની અખંડ પરંપરા ચાલુ રહેવી જોઈતી હતી. પણ જેમ જેમ વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીનો વિકાસ થતો ગયો, તેમતેમ વિદ્યાર્થીઓનું વલણ એ તરફ વધતું ગયું અને આ શાસ્ત્રભાષાઓનો મન દઈને અભ્યાસ કરનાર તેજસ્વી વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા ઘટતી ગઈ. જો આપણે આપણી સામેની પરિસ્થિતિનું બરાબર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001145 |
| Book Title | Jinmargnu Anushilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ratilal D Desai, Nitin R Desai |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 561 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Religion, & Articles |
| File Size | 9 MB |