Page Text
________________
:
[ ૩૫ ]
૩ સચેતન: સ્વયં હિલચાલ કરનાર માણસેઃ પશુ: પક્ષીઃ કીડીઃ મર: વગેરે.
૪ ચેતન રહિત શરીર:–ગાય-માણસ વગેરેના શકે.
[ ૪ ] આત્મા
૧ મૈં સચેતન શરીરમાંથી ચેતન પદાર્થ જાય છે, તે શરીર પડષા રહે છે.
આ તથા, નવા નવા સચેતન પદાર્થી રાજે રાજ જન્મ લઇ જગના પ્રવાહમાં દાખલ થતા જોવામાં આવે છે. એટલે કેનવા નવા સચેતન શરીરા હાજર થાય છે. ને તે શરીરા મેડટાયે થાય છે.
"6
૨ આ એ ઘટનાઓ પણ થતી આપણે સૌ જોઇ શકીયે છીએ. અજ્ઞાનપણાથી ભલે ક્રાઇને તે ન સમજાય પરંતુ એમ બન્યા જ કરે છે.” એમાં સદેહ રાખી શકાય તેવુ કાઇપણ કારણ નથી. “ એમ કેમ બને છે?” તે ભલે ધણાંને ન સમજાતું હાય. પરંતુ આ જાતના બનાવે અને છે, એ તેા નિર્વિવાદ જ છે.
૩
આ સચેતન પદાર્થો: પ્રાણીઓ-વા કહેવાય છે. અને દરેક વ્યક્તિ પ્રાણી; કે જીવ: કહેવાય છે. પ્રાણીઓનું જગમાં અસ્તિત્વ કયારથી શરૂ થયુ ? અને ક્યારે એ પ્રવાહ બંધ પડશે ? તેના ખીજા કાષ્ઠની પાસે આજે તે ચોક્કસ જવાબ જ નથી. “ અનાદિકાળથી એ પ્રવાહ ચાલ્યા આવે છે, અને અનંતકાળ સુધી સદાને માટે તે પ્રવાહ ચાલતે જ રહેશે. '' આ તેને સાચેા જવાએ ય ચાલ્યા આવે છે.
૪ કેમ કે “ તેની શરૂઆત અમુક વખતથી થઇ છે. ” પદાર્થોં કેવા સ્વરૂપમાં હતા ?” “ કાઈ ને કાઇ સ્વરૂપમાં હતા. તા હતા.
એમ કહેવા જતાં “ તેની પહેલાં એ તે ‘ એ સ્વરૂપે પણ વિદ્યમાન
"
થશે ? ’
*
અમુક વખતે અ'ત આવી જશે' એમ કહેવા જતાં- પછી શું “ આ બધા પદાર્થો કયાં જશે ? ’‘ કેવું સ્વરૂપ પામશે ?' ‘.જે સ્વરૂપ પામશે, તે સ્વરૂપે તે વિદ્યમાન રહેવાના જ કે ?' અર્થાત્ તેના ‘ પ્રવાહ અટકવાને તેા નહીં જ ને!' માટે · અનંત ભુતકાળ અને અનંત ભવિષ્યકાળની જેમ પ્રાણીઓના ઉત્પત્તિઃ નાશઃ અને જીવંત સ્થિતિ હાવાના પ્રવાહ દ્દી અમુક જ વખતે શરૂ થયે નથી અને કદ્દી વિરામ પામવાના નથી.' આ સિવાય બીજે ક્રાઇ તેના સાચા જવાખ નથી.
૫ સચેતન શરીર અચેતન-શખરૂપે-મૃતક તરીકે જ્યારે બની જાય છે, ત્યારે-શરીર વિદ્યમાન હેવા છતાં તે હીલચાલ કરતું નથી. તેથી નક્કી થાય છે, કે—“ તેમાંથી કાંઇક ચાલ્યું ગયું.. કાંઇક ચાલ્યું ગયું છે, એટલે કે ચેતના જ ચાલી ગઇ છે. ' શિવાય । બધુ... એમ ને એમ છે.
"9
૬ “ ચેતના ગઇ છે. ” ચેતના—લાગણીઓ અનેક પ્રકારની હેાય છે. તે સ ચાલી ગઇ છે. તે સા સમૂહ ચાલ્યા ગયા છે. તે સર્વના સમૂહાત્મક એક પદાર્થની સંજ્ઞા-આત્મા રાખીયે, રાખેલી છે, તે ચાલ્યા ગયા છે.
Jain Education International
૭ આત્મા પદાર્થની કહ્રી જગમાં નવી આવક થઇ નથી; તેમાંથી કદ્દી એક પણુ આત્મા નથી ઘટતા. જેમ જગમાં જેટલા પરમાણુઓ-અણુએ છે, તેટલા જ સદાને માટે કાયમ àાય છે. તેમાં એક પણ નવા અણુની કદ્દી વૃદ્ધિ ન થાય, ન તે કદી એક પણ અણુને ઘટાડા થાય. જેટલી સંખ્યા છે, તેટલી કાયમ જ હેાય છે. કેમ કે-વધે તે આવે કયાંથી ? અને ઘટે તે। જાય કયાં ? આ પ્રશ્નના ઉત્તર અનુત્તર રહી જાય છે, માટે “ ઘટવધ ન જ થાય ' એ જ નિણ્ય ખરાબર છે.
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001120 |
| Book Title | Tattvarthadhigamsutra Bhumika |
| Original Sutra Author | Umaswati, Umaswami |
| Author | Bechardas Prabhudas Parekh |
| Publisher | Jain Shreyaskar Mandal Mahesana |
| Publication Year | 1960 |
| Total Pages | 223 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, Principle, Tattvartha Sutra, & Tattvarth |
| File Size | 16 MB |