________________
૧૪૮
શ્રી તત્વાર્થાધિગમ સત્ર संख्येयाऽसंख्येयाश्च पुद्गलानाम् ॥५-१०॥
પુદગલ દ્રવ્યના સંખ્યાત અસંખ્યાત અને અનંત પ્રદેશ છે.
જીવની જેમ પુદ્ગલ દ્રવ્ય પણ અનંત છે. કઈ પુદ્ગલ દ્રવ્યના સંખ્યાતા પ્રદેશ હોય છે. કોઈ પુદ્ગલ દ્રવ્યના અસંખ્યાત પ્રદેશ હોય છે. કેઈ પુદ્ગલ દ્રવ્યના અનંત પ્રદેશ હોય છે. સંખ્યાત પ્રદેશવાળા પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં પણ અનેક તરતમતા હોય છે. કેઈ પુદ્ગલ દ્રવ્યમાં બે પ્રદેશે, કઈમાં ત્રણ પ્રદેશે, કેઈમાં ચાર પ્રદેશે, કઈમાં , કોઈમાં કેડ, કેઈમાં તેથી પણ અતિઘણું પ્રદેશ હોય છે. એ પ્રમાણે અસંખ્યાત પ્રદેશવાળા અને અનંત પ્રદેશવાળા પુદ્ગલેમાં પણ અનેક તરતમતા હોય છે.
ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય અને આકાશના પ્રદેશે સંકેચ-વિકાસની ક્રિયાથી રહિત છે, સદા વિસ્તૃત જ રહેલા છે. જ્યારે જીવના અને પુદ્ગલના પ્રદેશે સંકેચવિકાસ પામે છે. જી હાથીના શરીરમાંથી નીકળી કીડીના શરીરમાં આવે ત્યારે આત્મપ્રદેશને સંકોચ થવાથી સર્વ પ્રદેશ કીડીના શરીરમાં જ સમાઈ જાય છે. એ જ પ્રમાણે નાના શરીરમાંથી નીકળી મેટા શરીરમાં આવે ત્યારે શરીર પ્રમાણે આત્મપ્રદેશને વિકાસ થાય છે. એ જ પ્રમાણે નાનું શરીર જેમ જેમ મેટું થતું જાય તેમ તેમ આત્મપ્રદેશને વિકાસ થતું જાય છે. આથી આત્મપ્રદેશે શરીરની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
