________________
૧૮૮
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમ સૂત્ર
ધાતકીખડની જેમ પુષ્કરવર દ્વીપના અર્ધા ભાગમાં ક્ષેત્ર અને પતા જ ભૂદ્ધોપથી અમાં છે એમ જણાવ્યું. ધાતકીખડમાં ક્ષેત્રે અને પતા એ એ છે એ ઉપરના સૂત્રના વિવેચનમાં જણાવી દીધું છે. [૧૩]
મનુષ્યેાના નિવાસસ્થાનની મર્યાદા ઃ
:
કાર્ માનુષોત્તરામનુષ્યાઃ ॥ ૩-૪ ||
માનુષાત્તર પવ તની પહેલાં મનુષ્યા (મનુષ્યના વાસ) છે.
દ્વીપ અને સમુદ્રો અસંખ્ય છે. પણ જન્મથી મનુચૈાના નિવાસ માનુષાત્તર પતની પહેલાં જ બુદ્વીપ, ધાતકીખડ અને પુષ્કરવરના અભાગ એમ અઢી દ્વીપામાં જ છે. તિય ચાના વાસ . અઢી દ્વીપ ઉપરાંત બહારના દરેક દ્વીપ-સમુદ્રમાં પણ છે.
અઢી દ્વીપની બહાર મનુષ્યાનું ગમન-આગમન થાય છે. વિદ્યાધરા અને ચારણમુનિએ નંદીશ્વરદ્વીપ સુધી જાય છે. અપહરણથી પણ મનુષ્યે અઢીદ્વીપની બહાર હાય છે. પણ ત્યાં કાઈ પણ મનુષ્યના જન્મ કે મરણુ ન જ થાય. આથી જ પુષ્કરના અર્ધો ભાગ પછી આવેલ વલયાકાર પતનું માનુષેાત્તર નામ છે.
તદુપરાંત વ્યવહારસિદ્ધ કાળ, અગ્નિ, ચંદ્ર-સૂર્યાદિનું પરિભ્રમણુ, ઉત્પાત સૂચક ગાંધનગર આદિ ચિહ્નો વગેરે પદાર્થ અઢી દ્વીપની બહાર હાતા નથી. [૧૪]
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
