________________
પંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્રો
૫૮૫
વાતાવરણ ટકાવનારા અને કેટલાક છેવટની ઊંચી હદે બેઠેલા મહાન પુરુષો તરીકે ગણાતા સુધીના ગોઠવાયા હોય છે.
કાયદાના ત્રણ સ્વરૂપ છે, જે પ્રથમ પણ બતાવેલ છે. (૧) જૂની પ્રણાલિકાને સંતોષતા અને ટકાવતા કાયદાઓમાં ધીરે ધીરે સુધારા-વધારા કરીને સાંસ્થાનિક
સ્વરાજ્યની તૈયારીને અનુકૂળ કરવા. (૨) સાંસ્થાનિક સ્વરાજ્યને માટે જૂનું તોડવું, સુધારાને નામે નવા નવા અનુકૂળ કાયદા અને
સ્કીમો અમલમાં લાવવી. (૩) એ બેમાંનું ન બની શકે તેવી સ્થિતિમાં ચાલુ સંજોગોનો શાંત વહીવટ કરી રક્ષાને બહાને
હાથમાં રાખવા અને પ્રસંગ આવ્યા સુધી રાહ જોઈ જૂનું તત્ત્વ તોડવા અને નવું દાખલ કરવા ભાવિ ઉપર રાખી હાલ ચાલુ વહીવટ કરવો. ચાલુ કરતાં વધુ સારી વ્યવસ્થા ઉપર મૂકી તેના ઉપર વધુ કાબૂ જમાવવો. આ ત્રણ કામમાં કોંગ્રેસ અને દેશનેતાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
જૂના જુલ્મોનું સાહિત્ય અમુક વખત જપ્ત કરીને પછી તેને જાહેરમાં આવવા દેવામાં આવે છે. તેમાં પરદેશી પ્રજાના પાછલા જુલ્મો સારી રીતે વર્ણવ્યા હોય છે, એટલું જ નહીં, પણ પરદેશીઓના જ અને તેમાંના મોટા માણસોના શબ્દોના પ્રમાણથી તેને બરાબર સાબિત કરવામાં આવ્યા હોય છે. તેમજ અત્યારે પણ વર્તમાનમાં જે જે અસંતોષ હોય, તેનું પણ સાહિત્ય બહાર પડતું હોય છે. આ બધા ઉપર વાંચનારી પ્રજાના અમુક ભાગના અને દેશનેતાઓના મગજ પરદેશી સત્તા સામે ઉશ્કેરાયેલા રહ્યા જ કરે છે.
અને પરદેશીઓને પણ તેમ કરવામાં લાભ એ હોય છે કે, એમ ઉશ્કેરાયેલા દેશનેતા પ્રજાને ઉશ્કેરાટમાં રાખે જાય છે. પ્રજા ઉશ્કેરાયા પછી તેને કયે માર્ગે વાળવી? તે પણ મુત્સદ્દીઓની યુક્તિથી બહાર નથી હોતું. ઉશ્કેરાયા વિના પ્રજાને ભળતે રસ્તે દોરવી ન શકાય. જાગો, ઊઠો, કર્તવ્ય કરો. આ જાતનાં ભાષણો અને ગાયનો પ્રજાને પોતાના મૂળ જીવનથી ચલિત કરવા માટે હોય છે. જાગ્યા પછી જવું કયાં ? તેને માટે માર્ગ ગોઠવી રાખ્યો હોય છે. ત્યાં તેમને દોરવી જવામાં આવે છે. આમ જાગૃતિ અવનતિમાં પરિણમે છે. કેમ કે, એમ ભળતે રસ્તે દોરવવાનું કામ કરી શકે, તે જ આજે રાજ્યના મોટા અમલદારો બની શકે છે.
ગુલામીમાંથી છૂટવાના ઉપાય તરીકે દેશનેતાઓએ જે સાહિત્ય વાંચેલું અને યુરોપ વગેરેમાં પ્રયોગરૂપે જોયેલું હોય તે રજૂ કરે છે અને તેમાં પ્રજામત કેળવે છે.
પરદેશી યોજના પણ એ જોવામાં આવે છે કે, “અત્યારે તત્કાળ જે કરવાનું હોય છે, તે અને તેના પછી ઉત્તરોત્તર ભવિષ્યમાં જે કરવાનું હોય છે, તે અને તેના ખરા હેતુઓ માત્ર કોઈના ધ્યાનમાં ન આવવા જોઈએ. પાછળના ગમે તેટલા ધ્યાનમાં આવે, તેના ઉપર ગમે તેવી ટીકા કરે, ગમે તેવા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
