________________
પંચ પ્રતિક્રમણ સૂત્રો
૨૧૭
ક્રોધ કરે, વસ્તુ હોય, તો પણ આપે નહીં, અથવા બીજાની અદેખાઈમાં પોતે પણ દાન આપે. “શું હું કાંઈ તેનાથી ઊતરું તેમ છું?” વગેરે રીતે કોઈની અદેખાઈ કરવી ચોથો અતિચાર.
૫. કાલાતિક્રમદાન : વખત વીતી ગયા પછી નિમંત્રણ આપવા જાય, પરંતુ પછી મુનિરાજ શી રીતે આવી શકે? એ એક જાતનું દુર્લક્ષ્ય છે. એવું દાન ઉચિત ન ગણાય, બહારથી વ્રતનું સાપેક્ષપણું જણાય છે. અંદરથી દાનાંતરાય કર્મથી કપટ પણ હોય. તેથી એ અતિચાર ગણી શકાય.
દાન લાયક પ્રાસુક વસ્તુ હોય, દાનનું અતુલ ફળ પોતે જાણતો હોય, બ્રહ્મચર્યાદિયુક્ત યોગ્ય પાત્ર પણ હોય, છતાં જે જીવ દાન ન આપી શકે, તો સમજવું કે તેને દાનાંતરાય કર્મનો જ ઉદય છે.
જો કે વસ્તુતઃ તેને એક જાતનો અનાચાર કહેવામાં હરકત નથી.
દરેક વ્રતોના પાંચ પાંચ અતિચારો કહ્યા છે. તે માત્ર દિશાસૂચન છે. તેથી સ્મૃતિનું અંતર્ધાન વગેરે અતિચાર દરેકમાં સંભવી શકે છે. તેમ આ વ્રતમાં પણ અતિક્રમ, વ્યતિક્રમ વગેરે દોષો પણ સમજી લેવા.
અતિથિ સંવિભાગ વ્રત પાળવાથી દિવ્ય ભોગો, સામ્રાજ્ય, તીર્થંકર પદવી વગેરે મળે છે, અને વિરાધવાથી દાસપણું, દુર્ગતિ વગેરે મળે છે.
આ વ્રતને લગતી જે કાંઈ વિશેષતા સમજવાની છે તેમાંની નીચેની ગાથાઓમાં વર્ણવવામાં આવેલ છે.
શબ્દાર્થ :- સુહિએસ-૧. સહિતો ઉપર-જ્ઞાનાદિ ઉત્તમ હિતાવાળા-૨. સુખીઓ ઉપર. દુહિએસ-૧. ગ્લાન વગેરે ઉપર. ૨. દુ:ખીઓ ઉપર. અસંજએસ-૧. અસ્વયંયત-ગુરુપરતંત્ર, ૨. અસંયતો ઉપર. અમુકમ્પા=૧. ભકિત, ૨. અનુકંપા-દયા. રાગેણ=પ્રેમથી. દોણ ષથી, નિંદાદષ્ટિથી.
'સુહિએસુઅ દુહિએસુ આ
જા “મે *અસંજએસુ અમુકમ્પા રાગણ વદોએણવ
"નિદેખતે અગરિહામિ ૩૫ જ્ઞાનાદિ ઉત્તમ હિતવાળા, ગ્યાન થયેલા અને ગુરુ નિશ્રાએ વિહરતા મુિનિઓ ઉપર પ્રથમનાં પ્રેમને લીધે કેનિંદાટિયુક્ત “મારી ભક્તિ, "તેને નિંદું છું અને તેને ગઈ છું.
અથવા સુખી કે દુ:ખી *અસંયમી પર “રાગ કે જે કરીને મેં જે “અનુકંપા કરી હોય તેની નિંદા કરું છું, તેની ગહ કરું છું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
