Page Text
________________
द्वादशारं नयचक्रम्
व्याख्यानदिग्दर्शनसाधनं तु तद्यथा-- - व्यवहारैकता" क्षणिक - शून्यता - कृतकत्वात्, घटवत् ।
स्याद्वादनाभिकरणम् ]
व्यवहृत्येकत्व...
दृष्टान्तः परस्परापेक्षवृत्तिसमस्तन यमतै कमत्यानुवृत्तिनित्यं नित्यानित्य-अनित्यत्वानेकान्तविकल्पात्मकानुगताकृतक-कृतकाकृतक-कृतकत्वानेकान्तविकल्पात्मकः सिद्ध एवेति प्राग्व्याख्या [ता]र्थत्वात् ।
५६४-२
व्याख्यानदिग्दर्शनसाधनं तु एतस्यानन्तराभिहितनाभिक्रियानेकान्तत्वप्रख्यापनसाधनस्य 5 व्याख्यानदिशं दर्शयत्येतत् साधनम् अतीतानां द्वादशानामराणां प्रत्येकं यथासङ्ख्यप्रस्थानार्थोपन्यासार्थत्वात्, तद्यथा-व्यवहारैकतेत्यादिदण्डकप्रतिज्ञोपन्यासो यावच्च्छून्यता[[ ]नित्यः शब्द इति । हेतुर्व्यवहृत्येकत्वेत्यादिदण्डको यावत् क्षणिकशून्यताकृतकत्वादिति ।
[ ८७८
"शून्यताऽनित्यः शब्दः,
विधिनयस्य तावद् यथालोकग्राहमेव वस्तु, यथा लोकेन परिगृहीतमेव नित्यानित्य-कारण-कार्यक-नानात्वाद्यशक्यप्राप्त्यप्रयोजनत्वाविचारेण शक्यप्राप्तिप्रयोजन वैत्कर्मफल सम्बन्ध मात्रपरिज्ञानमपौरुषे - 10
यानाद्यनिधनागमगम्यमिति दर्शनम् ।
विधिविधिस्तु
क्रियाविधायिवाक्यपरिज्ञानस्याप्यशक्यप्राप्त्यप्रयोजनत्वादिदोषाविमोक्षात् स्ववचनादिविरोधाद् वस्तुतत्त्वपरिज्ञानाविनाभावादयुक्तेः सर्वैककारणमात्रत्वम् । तच्च पुरुष - कालनियति-स्वभाव-भावाद्यन्यतमात्मकम्, आत्मप्रभेदमात्रावस्थाभेदमात्रव्यवहृतेरिति ।
तस्यापि विधिविधेरवस्थावस्थार्वद्भेदोपादानावश्यंभावात् परमशून्य-क्षणिकाद्यनभिप्रेतवाद- 15 प्रसङ्गाच्चासन्निधिव्यावृत्तभवनवृत्तिद्वैतवादः श्रेयान् प्रकाश-प्रवृत्ति-नियमात्मभोग्यसत्त्व रजस्तमोमय- ५६५-१ प्रकृतिव्यापारस्योदासीनभोक्तृपुरुषोपभोगार्थप्रवृत्तेरिति विधिविधीयते नियम्यते चेति विधिविधिनियमनयदर्शनं 'न सर्वमेकात्मकं किं तर्हि ? सर्वं सर्वात्मकम्' इति ।
अस्यैव वा विकल्पान्तरं विध्युभयनयदर्शनस्य प्रकृति-पुरुषयोर्गुणत्रयव्यवस्थानुपपत्तेः स्थित्युत्पत्तिविनाशानात्मकत्वादसत्त्वापत्तेश्च भावद्वैतं भाव्य-भवितृभेदात् प्रतिविशिष्टबुद्धिस्वतन्त्रा - 20 धिष्ठात्रधिष्ठेयास्वतन्त्रत्वद्वैविध्यादी व रेशितव्यात्मकं द्वैतमिदमिति ।
एतस्यापि प्रकृतिपुरुषस्य परस्परात्मानापत्तों कर्म-फलसम्बन्धाभावे संसार - मोक्षाद्यनुपपत्तेरीश्वरस्यापि च प्रवर्त्यपुरुष ↑ कैर्मवशप्रवृत्तेरनीश्वरत्वादेकैकस्य सर्वत्वमीश्वरत्वं च सर्वस्य च चेतनाचेतनात्मकस्य परिवृत्त्यान्योन्यात्मकत्वानुभवनात् सर्वपुरुषाणां ↑ कर्मकृतत्वात् कर्मणां पुरुषकृतत्वादत्मनैवात्मनः कार्यकारणत्वादेकं सर्वं सर्वं चैकमिति विधिनियम्यत्वाद् विधिनियमनयदर्शनमिति ।
१ नित्य नित्या अनित्यत्वाऽनेकान्त भा० । नित्यानित्याअनित्यत्वानेकान्त य० ।। २ कृतक नास्ति भा० ॥ ३ वनेका भा० ॥ ४ एवंस्था भा० ॥ ५ हत्यैकत्वे प्र० ।। ६ ततद्यथा य० । दृश्यतां पृ० ११ पं० ३ ।। ७ 'जनत्वकर्म य० ॥ ८ 'वतभेदो भा० ॥ ९ ('च्च सन्निध्यापत्तिभवनवृत्ति ? ) । दृश्यतां पृ० २६१ पं० १५ ।। १० 'नयमद ं य० । ११ न्तर प्र० । १२ 'श्वरेसितद्यात्मकं प्र० । “श्वरेशितद्वयात्मकम्' इत्यपि पाठोऽत भवेत् ।। १३ 11 एतदन्तर्गत: पाठो नास्ति य० १४ चा चे' भा० ॥ १५ त्वात्तुभ भा० ॥ १६ दात्मनः भा० ॥ १७ कारत्वा प्र० । दृश्यतां पृ० ३५० ।। १८
।
यमेनय प्र० ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
25
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001110 |
| Book Title | Dvadasharam Naychakram Part 3 Tika |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Sighsuri, Jambuvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1988 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Nay, & Nyay |
| File Size | 20 MB |