Page Text
________________
२६
न्यायागमानुसारिणीवृत्यलङ्कृतस्य नयचक्रस्य
[पृ० ३५ ५० १७
पृ० ३५ पं० १७. असदकरणा । अस्याः सांख्यकारिकाया व्याख्या - "इह लोके सदेव सद् भवति, असतः करणं नास्ति । यदि स्यात् तदा सिकताभ्यस्तैलं कूर्मरोमभ्यः पटप्रावरणं वन्ध्यादुहितृभ्रूविलासः शशविषाणं खपुष्पं च स्यात् । न चास्ति । तस्मादनुमीयते प्रधाने प्रागुत्पत्तेर्महदादिकमस्त्येव । उपादानग्रहणात्, इह लोके यो येनार्थी स तदुपादानग्रहणं करोति तन्निमित्तमुपादत्ते, तद्यथा दध्यर्थी क्षीरस्योपादानं कुरुते, यदि चासत् कार्यं स्यात् तदा दध्यर्थी उदकस्याप्युपादानं कुर्यात्, 5 न च कुरुते, तस्मात् प्रधाने महदादि कार्यमस्तीति । किञ्च, सर्वसम्भवाभावात् । इह लोके यद् यस्मिन् विद्यते तस्मादेव तदुत्पद्यते, यथा तिलेभ्यस्तैलं दनो घृतम्। यदि चासत् कार्यं कुर्यात् तदा सर्व सर्वतः सम्भवेत्, ततश्च तृणपांसुवालुकादिभ्यो रजतसुवर्णमणिमुक्ताप्रवालादयो जायेरन् । न च जायन्ते । तस्मात् पश्यामः सर्वसम्भवाभावादपि महदादि कार्य प्रधाने सदेव सद्भ (म्भ)वतीति । अतश्चास्ति, शक्तस्य शक्यकरणात् । इह लोके शक्तः शिल्पी करणादिकारणोपादानकालोपायसम्पन्नः शक्यादेव शक्यं कर्म आरभते, नाशक्यमशक्यात् । तद्यथा - शक्तः कुम्भकारः शक्यादेव मृत्पिण्डात् शक्यदण्डचक्र सूत्रोदकविदलतला दिभिः 10 सम्पन्नो घटशरावोदञ्चनादीनि आरभमाणो दृष्टः, न मणिकादि, अशक्यत्वात् तावता पिण्डेन तस्य । यदि पुनः करणनियमो न
स्यात् अशक्यादप्यशक्यमारभ्येत । तस्मात् सत् कार्यं स्यात्, नासत् । किञ्च, 'कारणभावाच्च कार्य सदेव स्यात् । इह लोके यल्लक्षणं कारणं तल्लक्षणं कार्यं स्यात्, यथा कोद्रवेभ्यः कोद्रवाः व्रीहिभ्यो व्रीहयः स्युः । यदि चासत् कार्यं स्यात् तदा कोद्रवेभ्यः शालीनामपि निष्पत्तिः स्यात् । न च भवति । तस्मात् कारणभावादपि पश्यामः प्रधाने महदादि कार्यमस्तीति । साधितमेवमेतैः पञ्चभिर्हेतुभिः सत् कार्यम् ।" - सांख्यका० माठरवृ० का ० ९ । अत्र युक्तिदीपिका - तस्ववैशारद्यादयोऽन्या अपि व्याख्या 15 अवलोकनीयाः ।
20
30
पृ० ३५ पं० १९. क्रियागुण ...। दृश्यतां पृ० ४८९ टि० ६, टिपृ० ८ पं० २२-३५ ।
पृ० ३५ पं० २०. अभियुक्त "निष्ठत्वात् । “अन्येन अन्यथा प्रतिपादितोऽर्थः पुनरभियुक्ततरेण अन्यथा प्रतिपाद्यत इत्यनिष्ठा ।" - तत्त्वसं० पं० पृ० ४२७ ।
पृ० ३७ पं० ३. कार्यसदसत्त्वानियमात्तु दृश्यतां पृ० ३८ पं० १५ ।
"
पृ० ३७ पं० १४. बीजानां त्रिवर्ष । “अह भंते ! सालीणं वीहीणं गोधूमाणं जवाणं जवजवाणं एएसिं णं धन्नाणं 25 कोट्टाउता पल्ला उत्ताणं मंच उत्ताणं मालाउत्ताणं ओलित्ताणं लित्ताणं 'लंहियाणं मुद्दियाणं पिहियाणं केवइयं कालं जोणी संचिट्ठइ ? गोयमा ! जहनेणं अंतोमुहुत्तं उक्कोसेणं तिन्नि संवच्छराई । तेण परं जोणी पमिलायइ पविद्धंसह विद्वंसह, तेण परं बीए अबीए भवइ, तेण परं जोणीवोच्छेदे पन्नते । " - स्थानाङ्गसू० ३।२।१९७७
पृ० ३८ पं० २०. सर्वसर्वात्मक दृश्यतां पृ० ११ पं० २६ ।
पृ० ३८ पं० २२. प्रकल्प्यत । ( प्रकल्पते ? ) ।
पृ० ३८ पं० २७. सेवा वा सन्निहिता, सा । अत्र 'सेवा वा सन्निहिता सा... ' इति योजनीयम् ।
पृ० ३९ पं० १, ९. देशकाला। दृश्यतां पृ० ३२० टि० ३ ।
35
पृ० ३६ पं० १२. उक्तविधिना । दृश्यतां पृ० ३५ पं० ९-१४ ।
पृ० ३६ पं० १७. नियमाभाव। ( नियमाभावे उक्तेऽन्यतरो ...? )
पृ० ३७ पं० २, १६. कार्यकारणा । अत्र 'कार्यकरणाव्यभिचाराभावात्' इति भा०प्रतिपाठोऽपि 'कार्यकरणनियमाभावात्' इत्यर्थविवक्षायां समीचीन एव भाति ।
...
पृ० ३९ पं० १०-११. प्रसाददानाभिमुख्या... [...... (प्रसादानभिमुख्याकारावबन्धवत् ? ) । द्वितीयकर्मण्यता कार्यान्तरव्यापृततेत्याशयः ।
पृ० ३९ पं० २७. प्रकरणात् । दृश्यतां पृ० १९१ पं० ३ ।
पृ० ४० पं० ३. अनभिव्यक्ति । दृश्यतां पृ० ४३ पं० १४ ।
पृ० ४० पं० २४. द्विविधपुरुषार्थ । दृश्यतां टिपृ० १५ पं० ३६ ।
पृ० ४० पं० २७. प्रकृतिकारणत्यागेन । अत्र भा० प्रतौ 'प्रकृतिकारणित्वत्यागेन' इति पाठः । सोऽपि समीचीनो
१ “कारणभावाश्च सत् कार्यम् । इहासति कार्ये कारणभावो नास्ति यथा बन्ध्यायाः ।” -सांख्यका० युक्तिदीपिका ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International
| SR No. | 001108 |
| Book Title | Dvadasharam Naychakram Part 1 Tika |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Sighsuri, Jambuvijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 1966 |
| Total Pages | 662 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Nay, & Nyay |
| File Size | 19 MB |