________________
आ.श्रीजिनदासगणिविरचितचूर्णि-हरिभद्रसूरिविर०विवृति-मल० हेमचन्द्रसूरिविर०वृत्तिभिः समेतम् २२२
घृतरसास्वादोघृतोदः समुद्रः,खोय त्ति इक्षुवरो द्वीपः, इक्षुरसास्वाद एवेक्षुरस: समुद्रः, इत ऊर्ध्वं सर्वेऽपि समुद्रा: द्वीपसदृशनामानो मन्तव्याः । अपरं च, स्वयम्भुरमणवर्जा: सर्वेऽपीक्षुरसास्वादाः, तत्र द्वीपनामान्यमूनि, तद्यथा- नन्दी समृद्धिस्तया ईश्वरो द्वीपो
नन्दीश्वरः, एवमरुणवरः, अरुणावासः, कुण्डलवरः, शङ्खवरः, रुचकवर इत्येवं षड् 5 द्वीपनामानि चूर्णी लिखितानि दृश्यन्ते, सूत्रे तु नन्दी अरुणवरे कुंडले रुयगे इत्येतस्मिन्
गाथादले चत्वार्येव तान्युपलभ्यन्ते, अतः चूर्णिलिखितानुसारेण रुचकस्त्रयोदशः, सूत्रलिखितानुसारतस्तु स एवैकादशो भवति, तत्त्वं तु केवलिनो विदन्तीति गाथार्थः।
इदानीमनन्तरोक्तद्वीप-समुद्राणामवस्थितिस्वरूपप्रतिपादनार्थं शेषाणां तु नामाभिधानार्थमाह10 जंबुद्दीवाओ खलु निरन्तरा सेसया असंखइमा।
भुयगवर-कुसवरा विय कोंचवरा-ऽऽभरणमाई य॥१॥त्ति। व्याख्या- एते पूर्वोक्ता: सर्वेऽपि जम्बूद्वीपादारभ्य निरन्तरा नैरन्तर्येणव्यवस्थिता:, न पुनरमीषामन्तरेऽपरो द्वीपः कश्चनापि समस्तीति भावः, ये तु शेषका भुजगवरादय इत
ऊर्ध्वं वक्ष्यन्ते ते प्रत्येकमसङ्ख्याततमा द्रष्टव्याः, तथाहि- भुयगवर त्ति पूर्वोक्ताद् 15 रुचकवराद्वीपादसङ्ख्येयान् द्वीप-समुद्रान् गत्वा भुजगवरो नाम द्वीपः समस्ति, कुसवर
त्ति ततोऽप्यसङ्ख्येयाँस्तान् गत्वा कुशवरो नाम द्वीप: समस्ति, अपि चेति समुच्चये, कुंचवरोत्ति, ततोऽप्यसङ्ख्येयाँस्तानतिक्रम्य क्रौञ्चवरो नाम द्वीप: समस्ति, आभरणमाई यत्ति एवमसङ्ख्येयानसङ्ख्येयान् द्वीप-समुद्रानुल्लयाऽऽभरणादयश्चआभरणादिनाम
सदृशनामानश्च द्वीपा वक्तव्याः, समुद्रास्तु तत्सदृशनामान एव भवन्तीत्युक्तमेवेति गाथार्थः। 20 इयं च गाथा कस्याञ्चिद्वाचनायां न दृश्यत एव, केवलं क्वापि वाचनाविशेषे दृश्यते, टीका-चूर्योस्तु तद्व्याख्यानमुपलभ्यत इत्यस्माभिरपिव्याख्यातेति।
तानेवाभरणादीनाह-आभरणवत्थेत्यादिगाथाद्वयम्, असङ्ख्येयानाम् असङ्ख्येयानां द्वीपानामन्ते आभरण-वस्त्र-गन्धोत्पल-तिलकादिपर्यायसदृशनामक एकैकोऽपि
द्वीपस्तावद्वक्तव्यो यावदन्ते स्वयम्भुरमणो द्वीप:, शुद्धोदकरस: स्वयम्भुरमण एव समुद्र इति 25 गाथाद्वयभावार्थः । ननु यद्येवं तीसङ्ख्येयानसङ्ख्येयान् द्वीपानतिक्रम्य ये वर्तन्ते तेषामेव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
