________________
अनुयोगद्वारसूत्रम् [सू० १५२]
5
ऽऽगासस- पोग्गलेसु वि । [ प्रज्ञापना० १।३ ] । इह चावयवा - ऽवयविरूपत्वाद् वस्तुनः अवयवाऽवयविनोश्च कथञ्चिद्भेदाद् देश-प्रदेशकल्पना साध्वीति । न च देश एवदेशी, सर्वथा तदेकत्वे देशमात्र एवासौ स्याद् देशो वा देशिमात्र इति । अत: स्वदेशस्यैव कथञ्चिदन्यत्वाद् देशोनो लोक इति । किंच, खेत्ताणुपुव्वीए आणुपुव्वि-अणाणुपुव्वि-अवत्तव्वगदव्वविभागत्तणओ ण तेसिं परोप्परमवगाहो परिणमंति वा, ण वा तेसिं खंधभावो अत्थि, कधं ? उच्यते- पदेसाण अचलभावत्तणओ, सतो य अपरिणामत्तणओ, तेसिं च भावप्पमाणनिच्चत्तणओ, अतो खेत्ताणुपुव्वीए एगदव्वं पडुच्च देसूणे लोगे त्ति भणियं । दव्वाणुपुव्वीए पुण दव्वाण एगपदेसावगाहत्तणओ एगावगाहे वि दव्वाण आयभावेण भिन्नत्तणओ अण्णोण्णपरिणामत्तणओ खंधभावपरिणामत्तणओ य, अतो एगं दव्वं पडुच्च सव्वलोगे त्ति भणितं । भणितं च -
कह ण वि दविए चेवं, खद्देसविवक्खया पिधत्तेणं । दव्वाणुपुव्वि ताई, परिणमई खंधभावेण ॥ १ ॥ [
]
अण्णं च, बादरपरिणामेसु आणुपुव्विदव्वपरिणामो चेव भवति, नो अणाणुपुव्विअवत्तव्वगदव्वेण, जतो बादरपरिणामो खंधभावे चेव भवति; जे पुण सुहुमा ते तिविधावि अत्थि । किंच, जदा अचित्तमहाखंधपरिणामो भवति तदा ते सव्वे सुहुमा आयभाव- 15 परिणामं अमुंचमाणा तत्परिणता भवंति, तस्स सुहुमत्तणओ सव्वगतत्तणओ य । कधमेवम् ? उच्यते - छाया - ऽऽतपोद्द्योतबादरपुद्रलपरिणामवत्, स्फटिककृष्णादिवर्णोपरञ्जितवत् । सीसो पुच्छइ - दव्वाणुपुव्वीए एगदव्वं सव्वलोगावगाढं ति, कहं पुण एमहंतं एगं वा भवति ? उच्यते - केवलिसमुद्घातवत् । उक्तं च
-
केवलिउग्घाओ इव, समयट्ठग पूर रेयति य लोयं । अच्चित्तमहाखंधो, वेला इव अतरणियतोय ॥ १ ॥ [
]
अचित्तमहाखंधो स लोगमज्झे वीससापरिणतो भवति, तिरियमसंखेज्जजोयणप्पमाणो अणियतकालट्ठातीवट्टोउड्डमहो चोद्दसरज्जुप्पमाणो सुहुमपोग्गलपरिणामपरिणओ पढमसमए दंडो भवति, बितिए कवाडं, तइए मंथं करेइ, चउत्थे लोगपूरणं, पंचमादिसमएसु पडिलोमसंहारेण अट्ठसमयंते सव्वधा तस्स खंधत्तविणासो । एस जलनिहिवेला इव लोगपूरण- 25
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
२०१
10
20
www.jainelibrary.org
