________________
अनुयोगद्वारसूत्रम् [ सू० ५२-६४]
भव्यशरीरव्यतिरिक्तस्त्रिविधः प्रज्ञप्तः, तद्यथा - सचित्तेत्यादि।
से किं तमित्यादि प्रश्नसूत्रम्। चित्तं मनोऽर्थविज्ञानमिति पर्यायाः, सह चित्तेन वर्तत इति सचित्तः, सचित्तश्चासौ द्रव्यस्कन्धश्चेति समासः । इह विशिष्टैकपरिणामपरिणत: आत्मप्रदेशपरमाण्वादिसमूहः स्कन्धः । अनेकविध: अनेकप्रकार: व्यक्तिभेदेन प्रज्ञप्त: प्ररूपितः। तद्यथा – हयस्कन्ध इत्यादि, हयः अश्वः, सएव विशिष्टैकपरिणामपरिणतत्वात् 5 स्कन्धो हयस्कन्धः, एवं शेषेष्वपिभावनीयम् । इह चसचित्तद्रव्यस्कन्धाधिकारादात्मन एव परमार्थतश्चेतनत्वादसङ्ख्येयप्रदेशात्मकत्वाच्चकथञ्चिच्छरीरे(रा)भेदेसत्यपिहयादीनां हयादिजीवा एव गृह्यन्ते इति सम्प्रदाय: । प्रभूतोदाहरणाभिधानं तु विजातीयानेकस्कन्धाभिधानेनैकपरमपुरुषस्कन्धप्रतिपादनपरदुर्नयनिरासार्थम्। तथा चाहुरेके
एक एव हि भूतात्मा, भूते भूते व्यवस्थितः।
एकधा बहुधा चैव, दृश्यते जलचन्द्रवत् ॥१॥[ ] एवं हि मुक्तेतराद्यभावप्रसङ्गाद् व्यवहारानुपपत्तिरिति । सेत्तमित्यादि निगमनम् ।
से किं तमित्यादि, अविद्यमानचित्तः अचित्तः, अचित्तश्चासौ द्रव्यस्कन्धश्चेति समासः, अनेकविधः प्रज्ञप्त इति पूर्ववत् । तद्यथा – द्विप्रदेशिक इत्यादि आनिगमनं सूत्रसिद्धमिति।
15 से किं तमित्यादि। मिश्रः सचित्ता-ऽचित्तसंकीर्णः, मिश्रश्चासौ द्रव्यस्कन्धश्चेति समास: । सेनायाः हस्त्यश्व-रथ-पदाति-सन्नाह-खड्ग-कुन्तादिसमुदायलक्षणायाः अग्रस्कन्धः अग्रानीकमित्यर्थः, तथा मध्यमः पश्चिमश्चेति । सेत्तमित्यादि निगमनम्।
10
[हे०५२-६४] साम्प्रतं यदुक्तं स्कन्धं निक्षेप्स्यामि' इति तत्सम्पादनार्थमुपक्रमतेसे किं तमित्यादि । अथ किं तत् स्कन्ध इत्युच्यते इति प्रश्ने निर्वचनमाह - खंधे चउव्विहे 20 इत्यादि।
___ अत्र नामस्कन्धप्रतिपादनसूत्रं स्थापनास्कन्धप्रतिपादकसूत्रं च नामस्थापनावश्यकप्रतिपादकसूत्रव्याख्यानुसारेण स्वयमेवभावनीयम्।
द्रव्यस्कन्धसूत्रमपि भव्यशरीरद्रव्यस्कन्धसूत्रं यावद् द्रव्यावश्यकोक्तव्याख्यानु
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
