________________
પૂજ્યપાદ શ્રી યશોવિજયજી મહારાજશ્રી વિરચિત લોકસાર અધ્યયનમાં, સમકિત મુનિ ભાવે ! મુનિ ભાવ જ સમક્તિ કહ્યું, નિજ શુદ્ધ સ્વભાવે . ૩-૫ /
આતમ તત્ત્વ વિચારીએ ર૬ | મુનિભાવ= મૌનપણું, નિજ= પોતાના, શુદ્ધસ્વભાવે= શુદ્ધસ્વભાવમાં.
ગાથાર્થ= લોકસાર નામના અધ્યયનમાં કહ્યું છે કે આ જીવ પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવમાં વર્તે તો તે જ સમ્યકત્વ છે. અને સમ્યકત્વ એ જ મુનિભાવ છે. તથા મુનિભાવ એ જ સમ્યત્વ જાણવું. . ૩-૫ /
વિવેચન= આચારાંગ નામના પ્રથમ અંગના પાંચમા અધ્યયનના ત્રીજા ઉદેશામાં જણાવ્યું છે કે
जं सम्मं ति पासह, तं मोणं ति पासह ।
નં મોઇ તિ પાસ૬, તે સમે તિ પાસદ | ૧ ||
અર્થ આત્મામાં તમે જે સમ્યકત્વ ગુણને દેખો છો તે જ મૌન (મુનિપણું) છે એમ જાણો, તથા આત્મામાં જે મૌન ભાવ તમે દેખો છો તે જ સમ્યકત્વ છે એમ દેખો.
સારાંશ આ પ્રમાણે છે- “મન” શબ્દ “બોલવું નહીં” એવા અર્થમાં પ્રસિધ્ધ છે. પરંતુ તે અર્થ અહીં લેવાનો નથી. તથા મુનિભાવ એટલે સાધુપણું (સાધુતા) એ અર્થ પ્રસિધ્ધ છે તે અર્થ પણ અહીં લેવાનો નથી પરંતુ અહીં નીચે મુજબનો અર્થ લેવાનો છે.
જેમ બોલવાથી અટકવું (વિરામ પામવો) તેને વ્યવહારમાં મૌન કહેવાય છે. તેમ બાહ્ય ભાવોથી વિરામ પામવો, બહિરાત્મભાવ ત્યજવો, પર એવાં સર્વે સચેતન-અચેતન દ્રવ્યો પ્રત્યેથી પ્રીતિ-અપ્રીતિ ઉઠાવી લેવી, સાંસારિક સુખોથી નિર્વેદી બનવું, માત્ર સર્વથા શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપના (મુક્તિમાત્રના) જ અભિલાષી બનવું. તેનું નામ મૌન કહેવાય છે. આવા પ્રકારનું મૌન એ જ સમ્યકત્વ છે. અને આવા પ્રકારનું સમ્યકત્વ એ જ મૌન છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
