________________
૨૪૨
પૂજ્યપાદ શ્રી યશોવિજયજી મહારાજશ્રી વિરચિત બીજી દ્રવ્યક્રિયા એવા પ્રકારની હોય છે કે જે દ્રવ્યક્રિયા ભાવક્રિયાની અપેક્ષારહિત હોય છે. કેવળ દ્રવ્યક્રિયામાં જ સમાપ્તિ માની લઈ, આ સંસારી જીવો તેના દ્વારા માન, અને યશના જ અર્થી બને છે. જે દ્રવ્યથી ધર્માનુષ્ઠાનો કરીને રાગાદિ ભાવમલનો ત્યાગ કરવો જોઈએ તેને બદલે રાગાદિ ભાવમલને પોષે અને વધારે તેવી દ્રવ્યક્રિયા પણ ક્રિયારૂપે અલ્પસાવધવાળી અથવા બાહ્યથી નિરવદ્ય હોવાથી અગ્નિશર્મા-કમઠ આદિની જેમ પુણ્ય બંધાવનારી અને સ્વર્ગ અપાવનારી બને છે. પરંતુ તેવી દ્રવ્યક્રિયા કરવાના કાલે કાષાયિક મલીનતા રૂપ ભાવમલ વિશેષ હોવાથી પ્રાપ્ત થયેલ તે સ્વર્ગાદિ સાંસારિક સંપત્તિ પણ અનંત સંસાર વધારવામાં જ કારણ બને છે.
પરમાત્માની મૂર્તિની પૂજા આદિ શુભ અનુષ્ઠાનો એ આવા બે નંબરના પ્રકારવાળાં દ્રવ્યાનુષ્ઠાનો નથી. પરંતુ પહેલાં કહેલા એક નંબરના પ્રકારવાળાં દ્રવ્યાનુષ્ઠાનો છે. તેથી અવશ્ય ઉપકાર કરનારા જ બને છે. તથા ભવ્ય જીવોને ઉપાધ્યાયજી મહારાજશ્રી એવો પણ ઉપદેશ આપે છે કે દ્રવ્યક્રિયા પણ એવી કરો કે જે ભાવક્રિયાનો હેતુ બને. જે દ્રવ્યક્રિયા કરીને આ જીવને જો તે ક્રિયા માનાદિ કરાવે, અહંકારીભાવમાં જીવને લાવે, માયાવૃત્તિ અને ધનાદિની લાલચવૃત્તિમાં જીવને ફસાવે, રાગ-દ્વેષના પરિણામ વધારે, આવી દ્રક્રિયા કર્તવ્ય તરીકે અહીં લેવાની નથી. પરંતુ ભાવક્રિયાનું કારણ બને એવી દ્રવ્યક્રિયા લેવાની છે.
દ્રવ્યક્રિયા અલ્પ સાવદ્યવાળી હોવા છતાં પણ અકર્તવ્ય નથી. પરંતુ દ્રવ્યક્રિયાકાળે ઉપયોગની જે અશુદ્ધિ છે. તે અકર્તવ્ય છે. તેથી ઉપયોગની અશુદ્ધિવાળી દ્રવ્યક્રિયા પણ અકર્તવ્ય જ બને છે. અર્થાત્ ઉપયોગની શુદ્ધિવાળી અથવા ઉપયોગની શુદ્ધિનો હેતુ બને એવી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
