Yogadrushti Samucchay

SR No.: 001092
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Dhirajlal D Mehta
Publisher: Jain Dharm Prasaran Trust Surat
Publication Year: 2000
Total Pages: 630
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Yoga, & Philosophy
File Size: 12 MB

Page 582

૫૪૭
ગાથા : ૨૦૭
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય અનેકગ્રંથોનું દોહન કરીને તે તે ગ્રંથનો તાગ પ્રાપ્ત કરીને સારભૂત એવો મહાનું આ યોગ-ગ્રંથ પૃથક્ કરેલો છે. અથવા દેવોએ સમુદ્રનું મંથન કરીને જેમ અમૃત કાઢ્યું એવી લોકોક્તિ છે. તેની જેમ યોગશાસ્ત્રો રૂપી સમુદ્રનું મંથન કરી ગ્રંથકારે અમૃતતુલ્ય આ યોગગ્રંથની રચના કરી છે. દૂધને જમાવવામાં અને દહીંને વલોવવામાં તથા સમુદ્રનું મંથન કરવામાં કેટલો પરિશ્રમ પડે છે. તે વાત તો તેના કરનારાઓ જ જાણે. તૈયાર નવનીત અને અમૃત જેને આપવામાં આવે છે. તેને તો તે કાઢવાના પરિશ્રમનો ખ્યાલ આવતો જ નથી. તેવી રીતે યોગના ગ્રંથોનું પૂરેપુરું ઝીણવટપૂર્વક દોહન કરીને આ ગ્રંથની રચના કરવામાં ગ્રંથકારને કેટલો પરિશ્રમ પડ્યો હશે? તે વાત તો તેઓશ્રી જ જાણે. તૈયાર શાસ્ત્ર જેમના હાથમાં આવ્યું છે. એવા આપણને આના પરિશ્રમનો ખ્યાલ આવતો નથી. પરંતુ એક વાત નિશ્ચિત છે ક આ ગ્રંથ સાક્ષાત્ નવનીત સ્વરૂપ અને અમૃતસ્વરૂપ છે.” જે પારમાર્થિક બુદ્ધિએ ભણે અને તેનું અવગાહન કરે, તેનો આત્મા આત્મભાવમાં અવશ્ય પુષ્ટિ પામે અને અમરણધર્મા પણ થાય જ. સંક્ષેપથી સમુદ્ધાર કર્યો છે.
બસો અઠ્ઠાવીસ ગાથા પ્રમાણ અને ગૂઢ અર્થોથી ભરેલો આ ગ્રંથ હોવા છતાં પણ શાસ્ત્રકાર કહે છે કે “આ ગ્રંથ સંક્ષેપથી બનાવ્યો છે.” તો પૂર્વ ઋષિઓના બનાવેલા યોગસંબંધી અનેક ગ્રંથો અને ગ્રંથકારના હૃદયમાં વર્તતો વિશાળ અર્થ કેટલો મહાન્ હશે? કેટલો ઊંડો હશે? કેટલો ગંભીર હશે? તેની તો માત્ર કલ્પના જ કરવાની રહી. આપણને આ જ ગ્રંથ ઘણો મોટો અને ઊંડો લાગે છે. તો અન્યગ્રંથો કેવા હશે? તે તો માત્ર અકલ્પનીય સ્વપ્ન રૂપ જ છે. સમુદ્રને જ્યારે ઉપર ઉપરથી જોઈએ ત્યારે પાણીની બધી સપાટી સમાન જ ભાસે છે. પરંતુ તે પાણીમાં કયાં કેટલું ઉંડાણ છે? તે તો જે પુરુષો તે પાણીનું અવગાહન કરે તેને જ ખબર પડે. તેવી રીતે યોગના આ ગ્રંથો પણ ઉપર ઉપરથી જોતાં સરખા અને સામાન્ય લાગે, પરંતુ તેનો ઊંડાણપૂર્વકનો અર્થ, ઐદંપર્યાર્થ તો જે આ ગ્રંથનું દોહન કરે તેને જ ખ્યાલ આવે. અલ્પઅક્ષરી અને મહા-અર્થવાળા આ ગ્રંથની અદ્ભુતતા વિષે જેટલું કહીએ તેટલું ઓછું જ છે. વૃક્ષના બીજમાં જેમ અંકુરા-છોડશાખા-પ્રશાખા ફૂલ અને ફળના ઉત્પાદનની યોગ્યતા રહેલી છે. તેવી જ રીતે આ યોગગ્રંથ પણ ક્રમશઃ વિકાસ પામતી મહાયોગ દશાની પ્રાપ્તિ કરાવવાની યોગ્યતા ધરાવે છે. તેથી આ ગ્રંથ મહાયોગ રૂ૫ વૃક્ષના બીજતુલ્ય છે.”