________________
યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
ગાથા : ૧૪૭-૧૪૮
ગાથાર્થ
=
જે કારણથી આ પ્રમાણે વાદ-વિવાદમાત્રથી આ અતીન્દ્રિય પદાર્થોનું જ્ઞાન થતું નથી તે કારણથી ખોટા શુષ્કતર્કોનો મોટો આગ્રહ મિથ્યાભિમાનનું કારણ હોવાથી મુમુક્ષુ આત્માઓએ ત્યજી દેવો જોઇએ. ॥ ૧૪૭।।
૪૩૬
,,
ટીકા-‘ન ચૈતòવું યત્ વેન વારોના, “તસ્માષ્કૃત પ્રશ્નો મહાન।‘‘મિથ્યામિમાનહેતુત્વાર્ળાત્ ’’
તિરૌદ્ર र्मोक्तुमिच्छुभि: ॥ ૧૪૭૫
11
વિવેચન :- ય-જે કારણથી ઉપર કરેલી લાંબી ચર્ચાના અનુસારેત-આ ō=આ પ્રમાણે વાદ-વિવાદ માત્ર કરવાથી અતીન્દ્રિયપદાર્થોનું એટલે કે = આ સર્વજ્ઞ છે કે અસર્વજ્ઞ છે ? ઇત્યાદિ પદાર્થોનું જ્ઞાન ન ==થતું નથી જ. તસ્માત્= તે કારણથી મહાન્=અતિભયંક૨ એવો શુધ્ધત ગ્રહો- ખોટા ખોટા કુતર્કોનો આગ્રહ (કદાગ્રહ) એ મિથ્યાભિમાનહેતુત્વા=મિથ્યા એવા અહંકાર માત્રનું જ કારણ હોવાથીખોટા અભિમાનને જ પુષ્ટ કરનાર હોવાથી મુમુક્ષુમિ:=મુક્તિએ જવાની ઇચ્છાવાળા એટલે સંસારના બંધનમાંથી છૂટવાની મનોવૃત્તિવાળા મહાત્માઓએ તો ત્યાખ્ય વ=ત્યજી જ દેવો જોઇએ.
'
શુષ્કતર્કનો આગ્રહ અનંત સંસારનો હેતુ હોવાથી તથા મિથ્યાભિમાનનું કારણ હોવાથી શેષ કષાયોને પણ લાવનાર હોવાથી આત્માર્થી જીવોએ તેને દૂરથી જ ત્યજી દેવો. અધ્યાત્મસારમાં પૂ. ઉ. શ્રી યશોવિજયજીએ કહ્યું છે કે
Jain Education International
व्रतानि चीर्णानि तपोऽपि तप्तं, कृता प्रयत्नेन च पिण्डशुद्धिः । अभूत्फलं यत्तु न निह्नवानामसद्ग्रहस्यैव हि सोऽपराधः ॥
વ્રતો પાળ્યાં, તપ તપ્યું, પ્રયત્નપૂર્વક આહાર-વિશુદ્ધિ સાચવી. છતાં નિહ્નવોને જે આ ત્યાગનું ફળ ન મળ્યું તે “કદાગ્રહનો જ દોષ” જાણવો. વિશેષાર્થીએ અધ્યાત્મસારમાંથી કદાગ્રહત્યાગાધિકાર વાંચવા યોગ્ય છે. ૧૪૭૫
વિશ્વ—તથા વળી.
""
' त्याज्य एव मुमुक्षुभि
ग्रहः सर्वत्र तत्त्वेन, मुमुक्षूणामसङ्गतः ।
ગાથાર્થ
मुक्तौ धर्मा अपि प्रायस्त्यक्तव्याः किमनेन तत् ॥ १४८॥ પારમાર્થિક રીતે કોઇપણ વસ્તુનો આગ્રહ રાખવો એ મુમુક્ષુ આત્માઓ માટે અયુક્ત છે. કારણ કે મુક્તિમાં પ્રાયઃ ધર્મો પણ ત્યજવાના હોય છે. તો પછી આ કદાગ્રહનું તો શું પ્રયોજન છે? ॥ ૧૪૮॥
=
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
