Tattvartha sutra

SR No.: 001074
Original Sutra Author: Umaswati, Umaswami
Author: Sukhlal Sanghavi
Publisher: Jain Sahitya Prakashan Mandir
Publication Year: 1977
Total Pages: 667
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati, Tattvartha Sutra, Philosophy, J000, J001, Tattvartha Sutra, & Tattvarth
File Size: 23 MB

Page 424

અધ્યાય ૫ - સૂત્ર ૩૦ રર૭ દષ્ટિ જવાથી અને બીજી બાજુએ ન જવાથી વસ્તુ ફક્ત સ્થિરરૂપ અથવા ફક્ત અસ્થિરરૂપ માલૂમ પડે છે, પરંતુ બંને અંશેની બાજુએ દૃષ્ટિ આપવાથી વસ્તુનું પૂર્ણ અને યથાર્થ સ્વરૂપ માલૂમ પડે છે. એથી બંને દૃષ્ટિએને અનુસારે જ આ સૂત્રમાં સત્ – વસ્તુ – નું સ્વરૂપ પ્રતિપાદિત કર્યું છે. [ ૨૯ ]
હવે વિરોધને પરિહાર કરી પરિણામી નિત્યત્વનું સ્વરૂપ દર્શાવે છે:
तभावाव्ययं नित्यम् ।३०। જે એના ભાવથી (પિતાની જાતિથી) ચુત ન થાય તે નિત્ય છે.
પાછલા સૂત્રમાં કહ્યું છે કે, વસ્તુ ઉત્પાદવ્યયધ્રૌવ્યાત્મક છે, અર્થાત્ સ્થિરાસ્થિર ઉભયરૂપ છે; પરંતુ અહીંયાં પ્રશ્ન થાય છે કે આ કેવી રીતે ઘટી શકશે ? જે સ્થિર છે તે અસ્થિર કેવી રીતે ? અને જે અસ્થિર છે તે સ્થિર કેવી રીતે ? એક જ વસ્તુમાં સ્થિરત્વ, અસ્થિરત્વ બંને અંશ શીતઉષ્ણની માફક પરસ્પર વિરુદ્ધ હોવાથી એક જ સમયમાં ઘટી ન શકે. એથી સત્ની ઉત્પાદ – વ્યય – ધ્રૌવ્યાત્મક એવી વ્યાખ્યા શું વિરુદ્ધ નથી ? એ વિરોધનો પરિહાર કરવા માટે જૈનદર્શનસંમત, નિત્યત્વનું સ્વરૂપ બતાવવું એ જ આ સૂત્રને ઉદ્દેશ છે. - જે બીજાં કેટલાંક દર્શનની માફક જૈનદર્શન વસ્તુનું
સ્વરૂપ એવું માને કે કઈ પણ પ્રકારથી પરિવર્તન પ્રાપ્ત કર્યા વિના જ સદા એક રૂપમાં વસ્તુ સ્થિર રહે,” તે એ ફૂટસ્થ નિત્યમાં અનિત્યત્વને સંભવ ન હોવાને લીધે એક જ વસ્તુમાં સ્થિરત્વ, અસ્થિરત્વને વિરોધ આવે; એ રીતે જે જૈનદર્શન
એક જ
એવી
રમત

Translation AI Generated

Chapter 5 - Verse 30

Through the perspective of seeing and not seeing from the other side, an object appears to be only in a stable form or only in an unstable form. However, by providing vision from both aspects, the complete and true nature of the object is understood. Therefore, according to both perspectives, the nature of reality (sat - substance) is propounded in this verse.

Now, to resolve the contradiction, it illustrates the nature of eternal lastingness: "That which does not change from its essence (from its inherent nature) is eternal."

The previous verse stated that substances are characterized by production, destruction, and permanence, meaning they have both stable and unstable forms. However, the question arises as to how this can occur. How can what is stable also be unstable? And how can what is unstable also be stable? Since both stability and instability are contrary like cold and hot, they cannot occur simultaneously in one object. This raises a question of whether the definition of reality as characterized by production, destruction, and permanence is contradictory. The intention of this verse is to demonstrate the nature of eternal existence that resolves this contradiction.

Like some other philosophies, Jain philosophy holds that the true nature of objects remains consistently in one form without any change; thus, the coexistence of stability and instability raises a contradiction because in such an eternal stability, instability cannot exist.