________________
८३) अ. २ सू. ५७ ] काव्यानुशासनम्
अत्र हालाहलं वस्तु व्यङ्गयं भुजगरूपणलक्षणस्य वाच्यस्याङ्गम् ।
क्वचिदस्फुटत्वेन यथा
1
अहयं उज्जुअरूआ तस्स वि उम्मन्थराई पिम्माई । सहिआणो अ निउणो अलाहि किं पायरायण ॥ १७५ ॥
2
[ गा. स. २. २७; स. श. १२७ ] अत्र स मां पुरुषायितेऽर्थयते, अहं च निषेद्धुमशक्ता, तत्सख्यः पादमुद्रा तर्कयित्वा मा मां हसिषुरिति व्यङ्ग्यमस्फुटम् | क्वचिदतिस्फुटत्वेन यथा
श्रीपरिचयाज्जडा अपि भवन्त्यभिज्ञा विदग्धचरितानाम् । उपदिशति कामिनीनां यौवनमद एव ललितानि ॥ १७६ ॥ [ सुभा २८५४ रविगुप्त. ] अत्राप्रयासेन शिक्षादानलक्षणं वस्तु व्यङ्ग्यमतिस्फुटत्वेन प्रतीयमानमसत्प्राधान्यमेव कामिनी कुचकलशवत्तद्दृढं चमत्करोति नागूढम् । संदिग्धप्राधान्ये यथा -
महिला सहस्सभरिए तुह हिभए सुहय सा अमायन्ती । अणुदिणमणण्णकम्मा अंगं तणुयं पि तणुएइ ॥ १७७॥ [ गा. स. २-८२. स. श. १८२ ]
मूढमिति । यथा
मुखं विकसितस्मितं वशितवक्रिम प्रेक्षितं समुच्छलितविभ्रमा गतिरपास्तसंस्था मतिः । उरो मुकुलितस्तनं जघनमंसबन्धोद्धुरं बतेन्दुवदनातनौ तरुणिमोद्गमो मोदते ।। १८५ ॥ [
अत्र विकसितशब्देन बाधितन्याकोशात्मकमुख्यार्थेन सच्छायत्वप्रसरणादिसादृश्यात् स्मितं लक्षयता हृद्यत्वसुरभित्वबहुमानास्पदत्वनित्यसुलभत्वादिधर्मसहस्रं
2. I. न शक्ता 3. I. L. gifag:
1. I. उज्जुअरूया 4. A, B तवेन्दु
Jain Education International
१५५
For Private & Personal Use Only
1
१०
१५
२०
२५
www.jainelibrary.org
