Page Text
________________
૨૦ • માથરી
વળી આમાં “અરહન્તા પવન્તો અત્રે પવ તે પર્વમાફવર્ષાન્ત' ઇત્યાદિમાં “અતીત, અનાગત અને વર્તમાનના બધા અહતો એક જ વાત કહે છે કે જીવોને હણવા નહિ' (૪, ૧, ૧) એવો ઉલ્લેખ આવે છે તેમાં અહિતોની પરંપરાનો ઉલ્લેખ આવે છે તે સૂચક છે. પછીના કાળે જૈન તીર્થકરોની પરંપરાની પૌરાણિક કલ્પનાનું મૂળ આમાં જ છે, પણ વેદવિરોધી બધા શ્રમણ સંપ્રદાયો જૈન અને આજીવક જેવા પોતાના આરાધ્યોને “અહંત' કહેવાનું પસંદ કરતા હતા એ પરંપરાની સૂચના આથી મળી રહે છે. અહીં પણ જૈન તીર્થંકરનો બોધ સામાન્ય શબ્દ “અહંતથી જ કરવામાં આવ્યો છે. એટલે કે સકલ શ્રમણ સંપ્રદાયોમાં તે કાળે તીર્થકર શબ્દ પ્રચલિત ન હતો પણ અહંત' શબ્દ વપરાતો હતો તે આથી જણાય છે.
જૈનોમાં પ્રસિદ્ધ પંચનમસ્કાર સૂત્રમાં પ્રથમ પદ તરીકે તીર્થકરને નહીં પણ “નમો અરિહંતા' કહી અરિહંતને નમસ્કાર કર્યો છે તે તે શબ્દની પ્રતિષ્ઠા બતાવે છે અને તીર્થકર શબ્દનો પ્રયોગ ઉત્તરકાલીન છે એમ સૂચવે છે.
આચારાંગમાં આમ પણ મળે છે–“ પન્નીપતે વૃદ્ધ મોવરણ' (૪, ૪, રૂ); “તમેવ સર્વ ની નં નિહિં પડ્ય' (૧, ૫, ૩); યુદ્ધદેદ્ય પર્વયં (૬, ૨, ૩, ૮, ૨, ૪); પૃદ્ધા ધમ્મસ પાર! (૮, ૮, ૨); આમાં પણ બુદ્ધ કે જિન શબ્દો પણ શ્રમણ સંપ્રદાયના સાધારણ શબ્દો છે. જેમાંથી બૌદ્ધ ધર્મ વિશેષરૂપે બુદ્ધ શબ્દ અપનાવ્યો અને જિન શબ્દ જૈનોએ જેને કારણે તેઓ જૈન તરીકે પછીના કાળે ઓળખાયા છે. આજીવિકો પણ પોતાના આરાધ્યને જિન શબ્દથી જ સંબોધતા હતા. અહીં એ પણ જાણવું ઉચિત થશે કે બૌદ્ધોએ વિશેષત બુદ્ધ અપનાવ્યો છતાં જિન શબ્દથી સર્વથા તેઓ મુક્ત થયા ન હતા ઘણા લાંબા કાળ સુધી બૌદ્ધ, પણ જૈન તરીકે ઓળખાય છે.
તે સૌ શ્રમણોએ બતાવેલો ધર્મ યા માર્ગ કયો તેની સૂચના પણ ‘fખવવુધ—' (, ૨, ૩-૪) જેવા બધા શ્રમણમાર્ગી ધર્મોમાં વપરાતા શબ્દથી મળી જાય છે. સૌ શ્રમણોને સંમત ભિખુધમ્મ'માં પણ જૈનોનો જે વિશેષ ધર્મ છે તેનો સૂચક શબ્દ તો “નિગ્ગસ્થ' છે (૩. ૧. ૨) પણ તે આચારાંગમાં બહુ નથી વપરાયો પણ સામાન્ય શબ્દોનો પ્રયોગ અધિક માત્રામાં થયો છે. સમગ્ર આઠમા અધ્યયનમાં અણગાર માટે જયાં નિયમોની ચર્ચા છે ત્યાં સર્વત્ર “
ભિખુ' શબ્દનો જ પ્રયોગ છે તે સૂચક છે કે તે કાળે હજી “ભિક્ષુશબ્દ જ મુખ્ય હતો.
ભિખુધમ્મમાં પણ કઠોર તપશ્ચર્યાનો માર્ગ તો મહાવીર માર્ગની વિશેષતા હતી. “ધરે ધખે રિપ' (૬, ૪, ૨). તેથી એ માર્ગને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001059 |
| Book Title | Mathuri |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania, Jitendra B Shah |
| Publisher | Gurjar Granthratna Karyalay |
| Publication Year | 2003 |
| Total Pages | 269 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Articles |
| File Size | 13 MB |