________________
[ भगवान् ऋषभदेव और उनका परिवार : १६
उत्पादितास्त्रयो वर्णास्तदा तेनादिवेधसा । क्षत्रिया वणिजः शूद्राः क्षतत्राणादिभिर्गुणैः ॥१८३॥ क्षत्रियाः शस्त्रजीवित्वमनुभूय तदाभवन् । वैश्याश्च कृषिवाणिज्यपाशुपाल्योपजीविताः ॥१८४॥ तेषां शुश्रूषणाच्छ द्रास्ते द्विधा कार्यकारवः । कारवो रजकाद्याः स्युः ततोऽन्ये स्युरकारवः ॥१८॥ कारवोऽपि मता द्वधा स्पृश्यास्पृश्यविकल्पतः । तत्राऽस्पृश्याः प्रजाबाह्याः स्पृश्याः स्युः कर्तकादयः ॥१७६॥ यथास्वं स्वोचितं कर्म प्रजा दधुरसङ्करम् । विवाहजातिसम्बन्धव्यवहारश्च तन्मतम् ॥१८७॥ यावती जगतीवृत्तिः अपापोपहता च या। सा सर्वास्य मतेनासीत् स हि धाता सनातनः ॥१८॥ युगादिब्रह्मणा तेन यदित्थं स कृतो युगः । ततः कृतयुगं नाम्ना तं पुराणविदो विदुः ॥१८६॥ कृत्वादितः प्रजासगं तवृत्तिनियमं पुनः । स्वधर्मानतिवृत्त्यव नियच्छन्नन्वशात् प्रजाः ॥२४२॥ स्वदोभ्यां धारयन् शस्त्र क्षत्रियानसृजद् विभुः। क्षत्रत्राणे नियुक्ता हि क्षत्रियाः शस्त्रपाणयः ॥२४३।। ऊरुम्यां दर्शयन् यात्राम् अस्राक्षीद् वणिजः प्रभुः । 'जलस्थलादियात्राभिः तवृत्तिर्वार्त्तया यतः ॥२४४॥ न्यग्वृत्तिनियतान् शूद्रान् पद्भ्यामेवासृजत् सुधीः । वर्णोत्तमेषु शुश्रूषा तवृत्ति कंधा स्मृता ।।२४५।। मुखतोऽध्यापयन शास्त्र भरतः स्रक्ष्यति द्विजान । अधीत्यध्यापने दानं प्रतीच्छेज्येति तक्रिया ॥२४६।। शूद्रा शूद्रेण वोढव्या नान्या तां स्वां च नैगमः । वहेत् स्वां ते च राजन्यः स्वां द्विजन्मा क्वचिच्च ताः ॥२४७॥
-जिनसेन महापु० पर्व-१६
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
