SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 242
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २१६ आगम-युग का जैन-दर्शन जीव द्रव्य 1 अरूपी १. धर्मास्तिकाय २. अधर्मास्तिकाय ३. आकाशास्तिकाय ४. अद्धासमय (काल) अजीव 1 इसके अनुसार पुद्गल के अलावा कोई द्रव्य रूपी नहीं है । अतएवं मुख्य रूप से पुद्गल का लक्षण वाचक ने किया कि " स्पर्शरसगन्धवर्णवन्तः पुद्गलाः।” (५.२३) । तथा " शब्द - बन्ध- सौक्ष्म्य-स्थौत्य-संस्थान - मेद - तमश्छाया तपोद्योतवन्तश्च ।” ( ५.२४ ) इस सूत्र में बन्धयादि अनेक नये पदों का भी समावेश करके उत्तराध्ययन के लक्षण की विशेष पूर्ति की । Jain Education International T रूपी १. पुद्गल पुद्गल के विषय में पृथक् दो सूत्रों की क्यों आवश्यकता है ? इसका स्पष्टीकरण करते हुए वाचक ने जो कहा है, उससे उनकी दार्शनिक विश्लेषण शक्ति का पता हमें लगता है । उन्होंने कहा है कि "स्पर्शादयः परमाणुषु स्कन्धेषु च परिणामजा एव भवन्ति । शब्दादयश्च स्कन्धेष्वेव भवन्ति अनेकनिमित्ताश्च इत्यतः पृथक्करणम्” तत्त्वार्थभाष्य ५.२ । परन्तु द्रव्यों का साधर्म्य - वैधर्म्य बताते समय उन्होंने जो " रूपिणः पुद्गलाः” ( ५.४ ) कहा है, वही वस्तुतः पुद्गल का सर्वसंक्षिप्त लक्षण है और दूसरे द्रव्यों से पुद्गल का वैधर्म्य भी प्रतिपादित करता है । For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001049
Book TitleAgam Yugka Jaindarshan
Original Sutra AuthorN/A
AuthorDalsukh Malvania
PublisherPrakrit Bharti Academy
Publication Year1990
Total Pages384
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari, Philosophy, Education, B000, & B999
File Size17 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy