________________
૩૩૦
વાયાંગ, ભગવતી, અને અનુયાગના પાઠે આપ્યા છે, જેને તે નંદીની રચનામાં આધારભૂત ગણે છે. વિશેષ જિજ્ઞાસુઓને ઉપરાક્ત સ્થળ જોવા ભલામણ કરીએ છીએ.
ન્યાયાવતારવાતિ કવૃત્તિની પ્રસ્તાવનામાં આગમમાં જ્ઞાનચર્ચાના વિકાસની ભૂમિકાએ વિસ્તારથી ચર્ચાવામાં આવી છે (પૃ૦ ૫૭) તેથી તે વિષે અહીં લખવુ જરૂરી નથી. પણ તેને જે ઉપસંહાર છે તે જોઈએ. આગમેામાં આવતી જ્ઞાનચર્ચાની અપરંપરાના વિસ્તાર નંદીસૂત્રકારની સમક્ષ આગમગત એટલે કે સ્થાનાંગ, સમવાયાંગ, ભગવતી આગિત જ્ઞાનચર્ચા હતી. તેમાં તેમણે કલાનુસાર જે અપરપરાના વિસ્તાર થયા હતા તેના સમાવેશ કરીને નદીસૂત્રની રચના કરી છે.
નંદીસૂત્રગત જ્ઞાનવિવેચનને સ ંક્ષેપમાં આપવુ હોય તો આ પ્રમાણે આપી શકાય—(જુઆ પૃ૦ ૩૩૧)
આ રીતે નંદીસૂત્રમાં સંક્ષેપથી જ્ઞાનચર્ચા કરવામાં આવી છે અને શ્રુતના અગપ્રવિષ્ટભેદ પ્રસગે વિશેષમાં આચારાંગ આદિ બારેય અગાના પરિચય આપ્યું છે.
પ્રારભમાં લેખકે અદ્વૈત ભગવાન મહાવીરની; સંધની નગરરૂપે, ચક્રરૂપે, થરૂપે પદ્મરૂપે, ચન્દ્રરૂપે, સૂર્ય રૂપે, સમુદ્રરૂપે અને મહામેરુરૂપે; ઋષભાદિ ચાવીસે તીથ``કરાની નામ દઈને સ્તુતિ કરી છે. પછી ભગવાન મહાવીરના અગિયારે ગણધરોની નામપૂર્ણાંક સ્તુતિ કરીને, વીરશાસનને મહિમા ગાય છે. અને પછી સુધર્માથી માંડીને દૂસગણિ સુધીના સ્થવિરાને યાદ કરીને સ્તન્યા છે. અને જ્ઞાનપ્રરૂપણાની પ્રતિજ્ઞા કરી છે. નદીસૂર્ણમાં દેવાચકે તેના નિર્માણમાં આગમોની—મૂળ આગમાની તા સહાય લીધી જ છે એમાં શકા નથી; પણ તેમણે આવશ્યકટીકામાંના સવપ્રાચીન ગ્રંથ અનુયાદ્વારને પણ ઉપયોગ કર્યાં છે તે તો ઉપયુક્ત આચા શ્રી આત્મારામાજીના નિર્દેશા ઉપરથી જણાઈ જ આવે છે. પણ જે તેમણે નથી તેાંધ્યું તે વિષે અહી નિર્દેશ કરવાને! પ્રાપ્ત છે. આવશ્યકસૂત્રની આચા
છ. ભગવતીમાં ‘ના નંદ્દી' (શતક ૨૫, ઉ. ૩) એવા ઉલ્લેખ છે, પણ તે તે આગમા ગ્રંથસ્થ થયા તે કાળે સંક્ષેપ અભીષ્ટ હાઈ અને તે વિષયને યથાવત્ વિસ્તાર નદીમાં હાઈ તેની ભલામણ કરી દેવામાં આવી છે એમ માનવુ જોઈએ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
