________________
ર૭૩ સમદુધાત જષ્ણવ્યા છે (૨૧૩૩) વળી, પ્રથમના છની સામાન્ય સંજ્ઞા છે– છદ્મસ્થના સમુદ્ધાતો (૨૧૪૭). તે છાઘસ્થિક સમુદ્યાતોને દંડમાં વિચાર છે (૨૧૪૮-૫૨).
સમુદ્ધાત શબ્દની વ્યાખ્યા આચાર્ય મલયગિરિએ આપી છે કે તે તે વેદના આદિના અનુભવરૂ૫ પરિણમે સાથે આત્માને એકીભાવ, અર્થાત્ તદિતર પરિણામમાંથી વિરત થઈ તે તે વેદનીયાદિ કર્મના ઘણું પ્રદેશને ઉદીરણુ વડે વહેલાં ઉદયમાં લાગી ભોગવી તેમની નિજા કરવી તે, અથત આત્માથી ખંખેરી નાખવા તે-ટીકા, પત્ર ૫૫૯. તેમાં કયા કમની નિજર કયા સમુદ્દઘાતમાં છે તેનું વિવરણ આ પ્રમાણે છે :
૧. વેદના સમુદ્દઘાતમાં અસદનીય કમની નિજ રા. ૨. કષાયસમુદ્ધાતમાં કષાયમહનીયની નિજર. ૩. મારણતિક સમુધાતમાં આયુકર્મની (અંતિમ અંતમુહૂર્ત શેષ
હોય ત્યારે). ૪. વૈક્રિયસમુદ્ધાતમાં વૈક્રિયશરીરનામકર્મની. ૫. તેજસ સમુદ્ધાતમાં તૈજસશરીરનામકર્મની. ૬. આહારક સમુદ્ધાતમાં આહારકશરીરનાકમની. ૭. કેવલિસમુદ્ધાતમાં સદસનીય કમ, શુભાશુભ નામકમ, ઊંચ-નીચ
ગેત્રકર્મની–પ્રજ્ઞા. ટી, પત્ર ૫૫૯. સમુદ્યાતના સમયની મર્યાદા આ પ્રમાણે છેઃ કેવલિસમુઘાત આઠ સમયને છે, પરંતુ અન્ય અસંખ્યાત સમયના અન્તમુહૂતકાળના છે (૨૦૮૭-૮૮).
સાતમાંથી કેટલા ક્યા જીવોને હોય તેનું સ્પષ્ટીકરણ છે કે નારકમાં પ્રથમના ચાર; ભવનપતિ, પંચે દ્રિય તિયચ, વાણવ્યંતર, જ્યોતિષ્ક અને વૈમાનિકમાં પ્રથમ પાંચ; વાયુ સિવાયના એકેન્દ્રિયથી માંડી ચતુરિન્દ્રિયમાં પ્રથમના ત્રણ; વાયુમાં પ્રથમના ચાર; અને મનુષ્યમાં સાતેય સમુદ્યાત હોય છે (૨૦૦૯-૨૯૨).
એકેક જીવમાં અને તે તે દંડકોના નાના જીવોમાં અતીત કાલમાં સંખ્યામાં કયા ક્યા સમુધાત હોય અને ભવિષ્યમાં કેટલી સંખ્યામાં ક્યા કયા સંભ તેની સૂચના પ્રતાપનામાં છે (૨૦૯૩–૨૧૦૦). ઉપરાંત, એક દંડકના એકેક જીવને કે તે દંડકના જીવોને તે તે રૂપે (સ્વસ્થાને) અને અન્ય દંડકના કવરૂપે (પરસ્થાને). ૮. એક અને નાના જીવોની અપેક્ષાએ વિચારણા કરવાની પદ્ધતિ પખંડાગમમાં
પણ દેખાય છે.–૫૦ ૭, પૃ૦ ૨૫.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
