Page Text
________________
૧૬૨
સઉચિત્તહ સટ્નીમણહ બત્તીસડાહિયાંહ, અમ્મી તે નર ઢઢસી જે વીસસઈ તિયાંહ.
[સો ચિત્ત, સાઠ મન અને બત્રીસ હૃદયવાળી સ્ત્રીઓનો જે વિશ્વાસ કરે છે તે પુરુષ, અહો ! ઢાઢી (હિંમતવાન ? મૂર્ખ ?) છે.] (૬) ઝાલી [ઝોલી] તુટ્ટી કિંન મુઉ, કિં ન હુયઉ છા૨પુંજ, હિંડઇ દોરી બંધીયઉ [દોરિયઉ], જિમ મંકડ તિમ મુંજ. ગુજરાતીમાં બદલાવીએ તો
•
·
જૈન ગૂર્જર કવિઓ ઃ ૧૦
ઝળી [ઝોળી] તૂટી કાં ન મુઓ, કાં ન થયો છારપુંજ, હિંડે દોરી બાંધિયો, જેમ મર્કટ તેમ મુંજ.
•
(પાઠાંતર : ઝોલી.)
•
[ઝોળી તૂટી જઈને હું] શા માટે ન મર્યો ? શા માટે રાખનો ઢગલો ન થયો ? (કે) દોરીથી બંધાયેલો રહી જેમ વાંદરો કરે છે તેમ આ મુંજ ફરે છે.
•
‘છાર’ અને ‘રાખ’ બંને ભસ્મના અર્થમાં એક જ દેશી પદના વ્યત્યય છે. સં.ક્ષાર (ખારું) સાથે કેવલ સાદૃશ્ય છે. ‘રાખ’ પરથી સંસ્કૃત ‘રક્ષા' બનાવેલો છે. હિંડઇ સં.હિંડતિ, હિંડે છે, હાલે છે ચાલે છે, પંજાબી હંડના એટલે ભટકવું જેમકે ‘ગલિયાં દા હંડના છોડ દેઇ કાન્હા, હુણ હોયા તૂ ઘરબારી' એમ એક ગીતમાં છે. તેનો અર્થ એ છે કે હે કાન્હ ! તું ગલીઓમાં ભટકવું છોડી દે, હવે તું ઘરબારી – ગૃહસ્થી થયો છે.' હુણ – સં.અધુના, હમણાં.
પૂર્વકાલિક ક્રિયાનાં રૂપો ૫૨ ટિપ્પણ : સંસ્કૃત વૈયાકરણોએ ‘ત્વા’ (‘ગત્વા’, ‘કૃત્વા’માંના)ને પૂર્વકાલિકની પ્રકૃતિ અને (‘સત્કૃત્ય’, ‘સંગત્ય’માંના) ‘ય’ને ધાતુની પહેલાં ઉપસર્ગ આવવાથી વિકૃતિ માની છે, પરંતુ જૂની સંસ્કૃતમાં આવો ભેદ નથી. તેમાં ‘અકૃત્વા’ અને ‘ગૃહ્ય’ એમ બંને રૂપો મળે છે. વેદમાં ‘કૃત્વાય’ મળે છે અને પાલિમાં ‘છિત્વાન’ અને ‘કાર્ટૂન' મળે છે. આથી પાંચ જાતનાં રૂપ થયાં – ‘કૃત્વા’, ‘કૃત્વાય’, ‘કૃત્વાન’, ‘કર્ટૂન’, ‘કર્ય(કૃત્ય)'. સૂક્ષ્મ વિચાર કરતાં આ અવ્યય નહીં, પરંતુ ‘તુ’ અંતવાળા ધાતુજ શબ્દની ત્રીજી અને ચોથીનાં રૂપોમાં હિન્દી ‘સે’ લાગેલો જણાય છે. ‘કૃત્વા’ એટલે હિં.કૃતુસે - કરનેસે - કરીને, ઇત્યાદિ. પ્રાકૃતમાં ‘ત્વા’ બિલકુલ નથી પણ ‘ય’ છે અને પાલિવાળા ‘ત્યાન’, ‘તૂન’ પછી ‘તૂણ’ યા ‘ઊણ' થઈને મરાઠીમાં ‘ઘઉંન’, ‘મ્હણુન’ ત્યાં સુધી પહોંચી ગયેલ છે અને મારવાડીમાં, ‘કરીને’, ‘લખીને’ એમાં રહેલ છે ને ગુજરાતીમાં ‘કરીને’, ‘લખીને’ એમાં પણ તે છે. જૂની હિન્દી યા જૂની ગુજરાતીમાં અર્થાત્ અપભ્રંશમાં ‘પેક્સિવિ’ ‘બોલિવિ’ આદિ આવે છે. ત્યાં પણ ‘ય’ એટલે ‘ઇય’ એટલે ‘ઈ' છે. હિન્દીમાં ‘ય’, ઇ’ના રૂપમાં આવ્યા છે. (‘આઇ, સુનિ’ એટલે ‘આય્ય, સુન્ય’સં.આયાય્ય, શ્રુણ્ય (!). હવે તો ‘ઇ’ પણ ઊડી ગયો છે, અને ‘કર’ ધાતુના પૂર્વકાલિકનો અનુપ્રયોગ થાય છે જેમકે ખા કર=જૂની હિં.ખાઇ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001039 |
| Book Title | Jain Gurjar Kavio Part 10 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mohanlal Dalichand Desai, Jayant Kothari |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1997 |
| Total Pages | 259 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Literature, & History |
| File Size | 14 MB |