________________
૩૧ ૨
જૈન અને બૌદ્ધ મત : સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ અને સિદ્ધાંતો
“અકુશલ એટલે પાપ – દશ છે : (૧) પ્રાણાતિપાત = હિંસા (૨) અદત્તાદાન = ચોરી (૩) કામ મિથ્યાચાર = કામસેવન – વ્યભિચાર
૧. કાયકર્મ (કયિક પાપ) |
૨. વાચાકર્મ (વાચિક પા૫)
(૪) મૃષાવાદ = જૂઠું બોલવું (૫) પશુન્ય = ચાડી ખાવી (૬) પારુષ્ય = કર્કશ ભાષા બોલવી (૭) સંભિન્ન પ્રલાપ = નકામાં મિથ્યાવચન વદવાં
(૮) અભિધ્યા = લોભ – પરદ્રવ્યની આસક્તિ (૯) વ્યાપાદ = ક્રોધ પ્રિતિહિંસા. (૧૦) મિથ્યાષ્ટિ = નાસ્તિકતા
| ૩, મનકર્મ (માનસિક પાપ)
[મિથ્યાદષ્ટિ = ખોટી ધારણા. “નાસ્તિકતા” શબ્દના અનેક અર્થ થઈ શકે તેથી વિવાદાસ્પદ બને.]
અકુરાલનાં મૂળ ત્રણ છે : (૧) લોભ (૨) દ્વેષ (૩) મોહ. લોભષના ઉદ્ભવ સાથે મોહ રહેલો જ હોય છે. કુશલ દેશ છે : ઉક્ત દશ અકુશલથી વિરમવું તે દશ કુશલ છે. કુશલનાં મૂળ પણ ત્રણ છે : ઉપરનાં અકુશલનાં ત્રણ મૂળથી મુક્તિ એટલે અલોભ, અષ, અમોહ.
૧. મનુસ્મૃતિ કે જે ઈ.સ. ચોથા શતકમાં લખાયેલી તરીકે આ તરફના પંડિતે સ્વીકારેલી છે.
(જુઓ ડૉ. ભાંડારકરની A Peep into the Early History of India, P. 46) તેમાં (૧૨મા અધ્યાયમાં) આ દશ પાપનો ઉલ્લેખ છે.
परद्रव्येष्वभिध्यानं मनसानिष्ट चिंतनम् । वितथाभिनिवेशश्च त्रिविधं कर्म मानसम् ।। पारुष्यमनृतं चैव पैशुन्यं चापि सर्वशः । असंबद्धप्रलापश्च वाङ्मयं स्याच्चतुर्विधम् ।। अदत्तानामुपादानं हिंसा चैवाविधानतः ।।
परदारोपसेवा च शारीरं त्रिविधं स्मृतम् ।। - પરદ્રવ્ય પર મન કરવું, બીજાનું મનથી અનિટ ચિંતવવું, ગમે તે માર્ગે અયોગ્ય રીતે ભળવું (નાસ્તિકતા એ ત્રણ માનસિક કર્મ (પાપ) છે; કઠોર ભાષણ, અસત્ય ભાષણ, સર્વ પ્રકારનાં ચાડી અને વૃથા બડબડ – અસંબદ્ધ પ્રલાપ એ ચાર વાચિક કમેં (પાપ) છે. અદત્તાદાન (ચોરી), વેદવિહિત ન હોય તેવી હિંસા, અને પદારાગમન એ ત્રણ કાયિક પાપ કર્મ છે. (બૌદ્ધમાં વેદવિહિત હોય યા ન હોય પણ તે હિંસા નિષિદ્ધ છે.)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
