Page Text
________________
૧૦૪ | મધ્યકાલીન ગુજરાતી જૈન સાહિત્ય
વરદાન માગે છે. પરંતુ અંબાએ એક જ વરદાન માગવાનું કહેતાં વિમલ પુત્રપ્રાપ્તિનું વરદાન માગવાને બદલે તીર્થરચનાનું વરદાન માગે એ પ્રસંગ વિમલના. ધર્મવીરચરિત્રને સૂચક રીતે ઉપસાવે છે.
કળિયુગનું વર્ણન, રોમનગરના સુલતાનની બેગમોનું ખડી બોલીમાં ટીખળ, ઓજસ્વી શૈલીવાળું યુદ્ધવર્ણન, વિજય પછીનું વિમલમંત્રીનું આલંકારિક શૈલીમાં નિરૂપિતા સ્વાગત – આ બધાં વર્ણનો લાવણ્યસમયની કવિપ્રતિભાના દ્યોતક બન્યાં
ઠઠાપુરી (ઠઠનગર)ના રાજા સામે વિમલે ખેલેલા યુદ્ધનું વર્ણન એમાં આવતી વર્ણસગાઈ, ઝડઝમક અને રવાનુસારી શબ્દોથી યુક્ત પદાવલિ અને ઓજસ્વતી શૈલીને કારણે વિશેષ ધ્યાન ખેંચે છે :
* ઘણ ગોલા ગોફિણિ ફાર ફિરઈ, રણસાગરિ રૂંધ્યા વીર તરઈ. * નવ ખંડ અખંડ તિ ખંડ કરઈ, ભડ ખેલે ખાંડે ખતિ ધરઇ. * ઘણ ઘૂમ્યા દૂખ્યા ઘાય વડિ, ભયભીતા જીતા રાનિ રડઈ. * હબ હબ હબ હબકી હાક હવઈ, ઝબ ઝબ ઝબ વીજ ખડગ વિઢઇ,
ધબ ધબ ધબ ધીંગડ ધીર ધસઇ. કમકમતા કાયર ખેટિ ખિસઇ. રણ રણ રણ કાહલ રણકીયલઈ, ડમ ડમ ડમ ડમરૂ ડમકીયલઈ,
ઢમ ઢમ ઢમ ઢોલ ઢમક્કીયલઈ, ચમ ચમ ચમ ચંગ ચમક્કીયલઈ. ઉએસનગર, ચંદ્રાવતી, અણહિલપુર પાટણનાં નગરવર્ણનો, એનાં ચૌટાં એમાં રહેતી અઢારે વર્ણ, વણિકોની ૮૪ જ્ઞાતિઓ, સ્ત્રીપુરુષનાં સામુદ્રિક લક્ષણો, રાગરાગિણીઓ, સ્ત્રીપુરુષની કલાઓ, શુકન-અપશુકનની માન્યતાઓ, રાજસભા, યુદ્ધ, અને શસ્ત્રો, વિવાહ-લગ્નપ્રસંગોના રીતિરિવાજો વગેરેનાં વીગતસભર ચિત્રણો કવિના સર્જકત્વ કરતાં કવિના પાંડિત્યને વિશેષ પ્રગટ કરનારાં અને તત્કાલીન સમાજસ્થિતિ અને લોકાચાર પર પ્રકાશ પાડનારાં બન્યાં છે.
આખી રચના પ્રબંધ, રાસ અને ચરિત્રનાં સ્વરૂપગત લક્ષણોને ઓછેવત્તે અંશે પ્રગટ કરે છે. કવિએ ચોપાઈ, દુહા, વસ્તુ, પવાડુ જેવા છંદો તેમજ વિવિધ દેશીઓના ઢાળોમાં આખી કૃતિને ઢાળી છે. લાવણ્યસમયની આ કૃતિ સમગ્ર મધ્યકાલીન ગુજરાતી સાહિત્યની એક ધ્યાનાર્હ. કૃતિ બની રહે છે.
લાવણ્યસમયની બીજી મહત્ત્વની કથામૂલક રચના છે અનેરિંગરત્નાકર છંદ, જે “રંગરત્નાકર નેમિનાથ પ્રબંધ' તરીકે પણ ઓળખાવાઈ છે. કૃતિના આરંભમાં કવિ લખે છે :
તુ મન આણંદિઈ નેમિ જિણ વંદિઈ,
નવનવ દિઈ છંદ કહું. આ રચના બે અધિકારમાં રંપર કડીમાં બાવીસમા તીર્થંકર નેમિનાથના જન્મથી માંડી કેવળપદપ્રાપ્તિ સુધીના જીવનપ્રસંગોને આલેખે છે. જોકે મુખ્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001024 |
| Book Title | Madhyakalin Gujarati Jain Sahitya |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kantilal B Shah, Jayant Kothari |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 355 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, History, & Literature |
| File Size | 18 MB |