SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 327
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २७० धर्मामृत ( अनगार ) त्यर्थः । सैषा पञ्चमी । तथा चोक्तम्-'अणणण्णदस्सणो ग्रह असंगबुद्धी अणु वि । उग्रहजायण मह उग्रहणास्स । वज्जणमणण्णणादं अहिपावसंस्सणं । ग्रह असंगबुद्ध अगोचरादी मु । उग्रह जायणमणुवीचए तह भावणा ३ तदिए । अत्रेदं संस्कृतम् 'उपादानं मन्येव ( मतस्यैव ) मते चासक्तबुद्धिता। ग्राह्यस्यार्थकृतो लीनमितरस्य तु वर्जनम् ।।' 'अप्रवेशोऽमतेऽगारे गृहिभिर्गोचरादिषु । तृतीये भावना योग्या याञ्चा सूत्रानुसारतः ॥' [ ] भोज्ये च-भक्तपाने च । एतेन भक्तसंतुष्टता पानसंतुष्टता चेति द्वे भावने संगृहीते । अपिशब्दात् देहेऽपि । देहेऽशुचित्वानित्यत्वादिभावनापर इत्यर्थः। सैषा तृतीया । अपसङ्गः। सैषा परिग्रहनिवृत्तिलक्षणा चतुर्थी । स्वाङ्गालोची आत्मानं देहं च भेदेनाध्यवस्यन् । इदं शरीरादिकमात्मनो देहनमुपलेपः कर्मकृतं गुरुत्वं १२ नोपकारकारकमिति देहनाख्या । सैषा पञ्चमी । एतदप्यभाणि 'देहणं भावणं चावि उग्गहं च परिग्गहे। संतुट्ठो सत्तपाणेसु तदियं वदमस्सिदो ।' [ एतेनैतदुक्तं भवति व्रतान्तरेऽपि शास्त्रान्तरोक्तान्यपि भावनान्तराणि भाव्यानि । तत्राद्ये यथा 'मणगुत्तो वचिगुत्तो इरियाकायसंजुदो। एषणासमिदिसंजुत्तो पढमं वदमस्सिदो ॥' [ चतुर्थे यथा 'इत्थिकहा इत्थिसंसग्गी हस्सखेडपलोयणो। णियत्तो य णियमं हिट्ठिदो चउत्थं वदमस्सिदो ॥' [ ] ॥५५॥ __ विशेषार्थ-ग्रन्थकार पं. आशाधरने पहले अचौर्य ब्रतकी भावना तत्त्वार्थसूत्रके अनुसार कही थी। अन्य ग्रन्थोंमें अन्य प्रकारसे पाँच भावनाएँ बतलायी हैं। यहाँ उन्हींके अनुसार पाँच-पाँच भावनाओंका कथन किया है। आचारशास्त्रमें प्रतिपादित मार्गके अनुसार योग्य ज्ञानादिके उपकरणोंकी याचना करना पहली भावना है। और उसके स्वामीकी अनुज्ञासे ग्रहण करना दूसरी भावना है। गोचरीके समय गृहस्वामीके द्वारा अनुज्ञा न मिलनेपर उस घरमें प्रवेश न करना तीसरी भावना है। स्वामीकी अनुज्ञासे गृहीत योग्य वस्तुमें भी आसक्ति न होना चतुर्थ भावना है। स्वामीके द्वारा दिये जानेपर भी प्रयोजन मात्रका ग्रहण करना पाँचवीं भावना है। प्रतिक्रमण शास्त्र में पाँच भावनाएँ इस प्रकार कही हैं-'शरीरके विषयमें अशुचित्वअनित्यत्व आदिका भावन करना, शरीरको आत्माका उपलेप मानना, परिग्रहका त्याग, भक्त और पानमें सन्तोष रखना ये पाँच भावनाएँ हैं' ॥५७|| १. 'अणणुण्णादग्गहणं असंगबुद्धी अणुण्णवित्ता वि । एदावंतिय उग्गह जायणमध उग्गहाणुस्स ॥ वज्जणमणण्णुणादगिहप्पवेसस्स गोयरादीसु । उग्गहजायणमणुवीचिए तहा भावणा तइए ॥' [भ. आ. १२०८-९ ] Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.001015
Book TitleDharmamrut Anagar
Original Sutra AuthorN/A
AuthorAshadhar
PublisherBharatiya Gyanpith
Publication Year1977
Total Pages794
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari, Principle, & Religion
File Size19 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy