________________
રાત્રિક પ્રતિક્રમણની વિધિના હેતુઓ ૧. પ્રથમ સામાયિક લેવાય છે, તેનો હેતુ દેવસિક પ્રતિક્રમણના હેતુ મુજબ સમજવો.
૨. પછી કુસ્વપ્ન-દુઃસ્વપ્ન-નિમિત્તે કાઉસ્સગ્ન કરવામાં આવે છે, તેમાં રાગાદિમય સ્વપ્નને કુસ્વપ્ન સમજવું અને દ્વેષાદિમય સ્વપ્નને દુઃસ્વપ્ન સમજવું. સ્વપ્નમાં સ્ત્રીને અનુરાગ વડે જોઈ હોય, તો તે દૃષ્ટિ-વિપર્યાસ કહેવાય. તે માટે ૧૦૦ શ્વાસોચ્છવાસનો કાઉસ્સગ્ન કરવાનો છે, જે લોગસ્સ' સૂત્રનો “ચંદેસુ નિમ્મલયરા” સુધીનો પાઠ ચાર વાર વિધિપૂર્વક સ્મરવાથી થાય છે, અને સ્વપ્નમાં અબ્રહ્મનું સેવન થયું હોય, તો તે નિમિત્તે ૧૦૮ શ્વાસોચ્છવાસનો કાઉસ્સગ્ન કરવાનો છે, જે “લોગસ્સ” સૂત્રનો સાગરવરગંભીરા' સુધીનો પાઠ ચાર વિધિ-પૂર્વક સ્મરવાથી થાય છે. પછી લોગસ્સ' સૂત્રનો પાઠ પ્રગટ રીતે બોલવામાં આવે છે, તે મંગલમય સમજવો. કુસ્વપ્ન-દુઃસ્વપ્નનો આ અધિકાર મુખ્યતયા સ્ત્રી-સંગથી રહિત મુનિરાજને અનુલક્ષીને કહેલો છે અને તે નિમિત્તે જે કાયોત્સર્ગ કરવાનો છે, તે પાતકની શુદ્ધિ અર્થે પ્રાયશ્ચિત્તરૂપ હોઈ આવશ્યકથી અતિરિક્ત છે.
૩. સર્વ ધર્માનુષ્ઠાન દેવ-ગુરુનાં વંદન-પૂર્વક સફળ થાય છે, તેથી અહીં પ્રથમ ચૈત્યવંદન કરવામાં આવે છે અને તેમાં “જગ-ચિંતામણિ સૂત્રથી જયવીયરાય' સૂત્ર સુધીનાં સૂત્રો બોલવામાં આવે છે. પછી ભગવાન આદિ ચારને વંદન કરવામાં આવે છે, એટલે દેવ તથા ગુરુ ઉભયને વંદન થાય છે.
૪. દેવસિક પ્રતિક્રમણમાં સઝાય પાછળથી કરવામાં આવે છે, ત્યારે અહીં પ્રારંભમાં કરવામાં આવે છે, તેનો હેતુ પ્રાભાતિક પ્રતિક્રમણ માટે યથોક્ત સમયની રાહ જોવાનો છે. સજઝાયમાં ભરતેશ્વર-આદિ મહાપુરુષો તથા સુલસા, ચંદનબાલા વગેરે મહાસતીઓનું પ્રભાતમાં સ્મરણ કરવામાં આવે છે, કારણ કે તેઓ જે જીવન જીવી ગયા તે આપણા માટે અધ્યાત્મનો ઊંચો આદર્શ પૂરો પાડે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
