________________
પરિશિષ્ટ બીજું પ્રત્યાખ્યાનનો પરમાર્થ
[છઠું આવશ્યક] (૧) પ્રત્યાખ્યાનનું મહત્ત્વ
સામાયિકથી જેમ સમત્વની સિદ્ધિ કરીને મુક્તિ-પર્યત પહોંચી શકાય છે; ચતુર્વિશતિ-સ્તવથી જેમ દર્શનબોધિ, જ્ઞાન-બોધિ અને ચારિત્ર-બોધિ પ્રાપ્ત કરીને શિવ-સુખ સાધી શકાય છે; વંદનથી જેમ જ્ઞાન અને ક્રિયામાં કુશલ બની મોક્ષ-સુખને મેળવી શકાય છે; પ્રતિક્રમણથી જેમ આત્મશુદ્ધિ કરીને પરમાનંદની પ્રાપ્તિ કરી શકાય છે; અને કાયોત્સર્ગથી જેમ શુભધ્યાનની શ્રેણીએ ચડતાં ચડતાં પરમ પદમાં સ્થિર થઈ શકાય છે; તેમ પ્રત્યાખ્યાનથી સંયમની સાધના કરીને સિદ્ધિપદના અધિકારી થવાય છે. તેથી જ શાસ્ત્રકાર મહર્ષિઓએ કહ્યું છે કે
'पच्चक्खाणमिणं सेविऊणं भावेण जिणवरुद्दिष्टुं । पत्ता अणंतजीवा, सासय-सुक्खं लहु मोक्खं ॥
–આ. ટી. અ. છઠું. શ્રીજિનેશ્વરોએ કહેલાં આ પ્રત્યાખ્યાનનું સેવન કરીને અનંત જીવો શાશ્વત સુખવાળા મોક્ષને શીધ્ર પામ્યા છે.”
શ્રીભગવતીસૂત્રના બીજા શતકના પાંચમા ઉદ્દેશકમાં જે પ્રશ્નોત્તરો આવે છે તે પણ પ્રત્યાખ્યાનની આ મહત્તા પર સુંદર પ્રકાશ પાડે છે.
શ્રીગૌતમસ્વામી પૂછે છે : “હે ભગવન્તેવા પ્રકારના ઉપર જણાવેલા) શ્રમણ કે બ્રાહ્મણની પર્કપાસના કરનાર મનુષ્યને તેની સેવાનું ફળ શું મળે ?'
ભગવાન ઉત્તર આપે છે : “હે ગૌતમ ! તેઓની પર્યાપાસનાનું ફળ શ્રવણ છે, અર્થાત્ તેઓની પર્યાપાસના કરનારને સન્શાસ્ત્ર સાંભળવાનું મળે છે.”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
